Անոթային վիրաբույժը՝ նոր ու հաջողված մեթոդների մասին

 Նոր մեթոդներ, որոնք բավական արդյունավետ են, ժամանակակից տեխնոլոգիաներ, աշխարհում ամենաառաջադեմ ախտորոշիչ հետազոտություններ և վիրահատություններ: Այս ծավալով ու մոտեցմամբ աշխատում է «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի Անոթային և լազերային վիրաբուժության բաժանմունքը, որի ղեկավարն է բ.գ.թ. Արամ Սոսի Բադալյանը: Բժշկական կենտրոնի այս ծառայությունն ընդգրկում է անոթային՝ երակային եւ զարկերակային վիրաբուժության ամբողջ սպեկտրը, որն այսօր Հայաստանում գոյություն ունի՝ բացառությամբ կրծքային աորտայի, ներգանգային անոթների եւ սրտի պսակաձեւ անոթների: Այստեղ կատարում են աորտայի, մագիստրալ զարկերակների և երակների ամենատարբեր ախտահարումներով հիվանդների բուժում: «Արտասահմանյան մասնագետների հետ շարունակական շփումը և առաջադեմ կլինիկաների փորձի կիրառումը հնարավորություն են տալիս նոր մեթոդներն ընդգրկել մեր առօրյա պրակտիկայում: Դեռ 15 տարի առաջ սկսեցի մասնակցել Եվրոպական անոթային վիրաբուժության միության համագումարներին, որտեղ պրակտիկ հմտություններ ես ձեռք բերում, նոր մոտեցումների առանձնահատկություններին ծանոթանում: Դա իմ պրակտիկայում որոշակի նոր միջամտություններ ներդնելու ու կատարվող միջամտությունները նոր մոտեցումներով հագեցնելու հնարավորություն է տալիս»,-նշում է Արամ Բադալյանը:

Վիրաբույժ-անոթաբանն առանձնացնում է տարածված անոթային հիվանդությունները, որոնց վերաբերյալ տեղեկատվությունն անհրաժեշտություն է:

 Ամենատարածված անոթային խնդիրը՝ վարիկոզ: 40-ից բարձր տարիքի մարդկանց 80 տոկոսը, նույնիսկ ավելին, ստորին վերջույթների վարիկոզ հիվանդություն ունի: Մաշկի տակ տարբեր տրամաչափի լայնացած երակներ ՝ սկսած մանր սարդոստայնից՝ միլիմետրանոց երակներից, մինչև խոշոր վարիկոզ հանգույցներ. սրանք վարիկոզի արտաքին նշաններն են, որոնց առկայության դեպքում անհրաժեշտ է դիմել բժշկի:  Վաղ թե ուշ այն ուղեկցվում է հիմնականում բութ, տնքացող ցավերով՝ սովորաբար օրվա երկրորդ կեսին: Շատ բնորոշ է արտափքման՝ «պայթելու» զգացողությունը: Հաճախ են այտուցները. թեթեւ փուլերում դրանք հայտնվում են օրվա երկրորդ կեսին, իսկ բարդ փուլերում՝ ողջ օրը: Հետագա փուլերում սկսվում են մաշկի գունափոխումը, կոշտացումը, քորը: Վերջին՝ ամենաբարդ՝ 6-րդ փուլում առաջանում են խոցեր: Վարիկոզն ունենում է դանդաղ կամ արագ զարգացող ընթացք՝ հաճախ բարդություններով՝ խոցերով, լայնացած հանգույցներից արնահոսությամբ: Վարիկոզի ամենաթեթեւ նշանների դեպքում անգամ իսկապես հարկ է դիմել մասնագետի, քանի որ հիվանդությունն ամեն դեպքում առաջ է գնալու, այն կանգ չի առնում:

Եթե մարդն ի ծնե թույլ անոթներ կամ անոթների հետ կապված խնդիրներ ունի, իսկ կյանքի ընթացքում էլ գումարվում է ծանրաբեռնվածությունը՝ ծանր քաշ բարձրացնելը, կանգնած աշխատանքը կամ ապրելակերպը, ավելորդ քաշը, հղիությունները, հակաբեղմնավորիչ դեղորայքը և այլն, ապա նման անոթային խնդիրներն անխուսափելի են դառնում:  

 «Երակների վարիկոզ լայնացման խնդրին չկա վերջնական լուծում, բայց անլուծելի խնդիրներ էլ չկան: Սա քրոնիկ, հոգնեցնող բայց ոչ շատ տանջալից խնդիր է: Ճիշտ մոտեցման դեպքում, եթե հիվանդը նաև փոխում է իր ապրելակերպը, նվազեցնում քաշը, մենք հասնում ենք լավ արդյունքների, և նրանք տարիներ շարունակ իրենց զգում են բավարար: Հիվանդը պետք է գիտակցի, որ եթե վիրահատվեց, իրեն չի կարող համարել լիարժեք առողջ: Կամ եթե սրսկումով խնդիր լուծեց, չի նշանակում, որ մեկ այլ տեղ նոր անոթային խնդիրներ առաջ չեն գա: Ամեն դեպքում կարեւոր է ժամանակին դիմել բժշկի, քանի որ բարձիթողի վիճակում բուժման տարբեր պրոցեսներն ավելի շատ ժամանակ ու ջանք են խլում առողջ վիճակին մոտենալու համար: Իսկ  առաջին փուլերում դիմելու դեպքում և կոսմետիկ արդյունքը, և բուժական էֆեկտը շատ ավելի բարձր են լինում»,- ասում է Արամ Բադալյանը:

Թրոմբագոյացումը (թրոմբոֆլեբիտ, թրոմբոզ) վարիկոզի ամենավտանգավոր զարգացումներից է: Ամենամեծ ռիսկն այն է, որ տարածման դեպքում թրոմբը կարող է հասնել թոքային զարկերակ ու խցանելով այն կամ դրա ճյուղերը՝ առաջացնել կյանքին սպառնացող իրավիճակ: «Նման դեպքում պետք է առնվազն թրոմբի ճանապարհը փակել: Փոքր կտրվածքի միջոցով աճուկային հատվածում երակն ուղղակի կապվում է, ու թրոմբի տարածման ճանապարհը փակվում է: Խորանիստ երակների թրոմբոզի դեպքում հիմնական նպատակը թրոմբի միգրացիան կանխելն է: Բարձր ռիսկի դեպքում կիրառվում է ժամանակավոր կամ մշտական միջամտություն՝ կավա-ֆիլտրի տեղադրում: Այս միջամտությունը թույլ է տալիս հաջողությամբ կանխել մահացու վտանգավոր թոքային զարկերակի թրոմբոէմբոլիան: Վիրահատական միջամտությունը տեւում է կարճ՝ տեղային անզգայացմամբ: Սա ապահովություն է մահացու էմբոլիայից: Սակայն ավելի հաճախ կիրառվում է դեղորայքային բուժում»,- մանրամասնում է անոթաբանը: Պարզ ներկայացվող խնդիրն իհարկե բավական տարբեր ու բազմաթիվ դրսևորումներ ունի, որոնցից յուրաքանչյուրի դեպքում ճշգրիտ ու պրոֆեսիոնալ մոտեցումը բժիշկն ու իր թիմը ապահովում են:

Մի կարևոր ցուցում ևս. անոթների խնդիրների դեպքում քսուքների հետ մեծ հույսեր կապել չի կարելի, որքան էլ գովազդները հրաշքներ խոստանան: Որոշակի ցավազրկող ազդեցություն քսուքները կարող են ունենալ, սակայն լուրջ փուլերում դրանց բուժական արդյունավետությունը կտրուկ սահմանափակված է: Վարիկոզը քսուքներով չի բուժվում՝ շեշտում է մասնագետը:

 Ընդմիջվող կաղություն. մարդը կարող է քայլել որոշակի տարածություն՝ 100-200 մետր, իսկ հետո ստիպված կանգնել, քանի որ մկանն այլեւս ոտքն առաջ չի տանում:

Սա ստորին վերջույթների զարկերակները խցանող աթերոսկլերոզի արտահայտումն է «ընդմիջվող կաղության» ախտանիշով ՝ երբ քայլելիս ձկնանման մկաններում առաջանում են ցավեր, իսկ հանգստի ժամանակ դրանք անհետանում են: Ձեռքերում նմանատիպ ցավերը վկայում են վերին վերջույթների զարկերակների ախտահարումը: Արամ Բադալյանը բացատրում է՝ «այս դեպքում խցանվում կամ նեղանում է կարևոր խոշոր անոթ, և արյան հոսքը չի բավարարում  մկանային աշխատանքի ժամանակ: Այլ գանգատներից են վերջույթի գունատությունը, սառնությունը, մազածածկույթի նվազումը, ավելի ուշ փուլում նաեւ՝ այտուցները, որոնք ցավի պատճառով շարունակ նստած մնալու հետեանքն են: Աստիճանաբար հարաճելով՝ հիվանդությունը կարող է բերել վերջույթի փտախտի: Այդ պատճառով շատ կարևոր է բժիշկին ժամանակին դիմելը»:

Տվյալ ախտաբանության բուժման նպատակով «Էրեբունի» ԲԿ Անոթային և լազերային վիրաբուժության բաժանմունքում տարբեր ռեկոնստրուկտիվ վիրահատություններ են կատարվում աորտայի, զստային և ոտքերի զարկերակների վրա: «Ընդմիջվող կաղության» ախտանիշին այստեղ ցուցաբերվում են տարբեր մոտեցումներ: Ավելի պատկերավոր ներկայացնենք: «Դեղորայքային մեթոդները բավարար կլինիկական արդյունք կարող են տալ, բայց եթե խցանված կամ նեղացած է խոշոր անոթ, կամ կլինիկական փուլն այնպիսին է, որ արդեն դեղորայքի հետ հույս հնարավոր չէ կապել,  պացիենտն ունի «հանգստի ցավ» կամ քայլում է 200 մետրից պակաս, մտածում ենք վիրահատության մասին: Զարկերակային արյան հոսքը լավացնելու մեթոդներից են անոթն աթերոսկլերոտիկ ախտահարումից մաքրելը, էնդարտերեկտոմիան՝ անոթի ներքին շերտի ու թրոմբի մաքրումը: Մյուս տարբերակն անոթի ստենտավորումն է, իսկ բալոնային լայնացման՝ դիլատացիայի դեպքում բնական անոթը պահպանվում է ու դրա լուսանցքն է լայնացվում:

Հաջորդ տարբերակն արյան հոսքի նոր ուղի ստեղծելն է՝ պրոթեզավորումը կամ շունտավորումը, երբ անոթի բնական ընթացքին զուգահեռ նոր անոթ է տեղադրվում  երկու անցանելի հատվածների միջև՝ շրջանցելով խցանված հատվածը: Արդյունքում արյան հոսքը դեպի տուժած օրգան բարելավվում է, կարգավորվում, եւ գանգատները զգալիորեն պակասում են»,-պատմում է Արամ Բադալյանը:

Միշտ կիրառել նորագույն մեթոդներ, երբեք չանցնել հիվանդի վստահության ու բժշկի ազնվության սահմանը: Է՞լ ինչ է անհրաժեշտ: Ըստ բժիշկ Բադալյանի՝ թիմային աշխատանք: «Վիրաբուժությունը մեկ հոգու անելիք չէ, եւ եթե դու կողքիդ չունես թիմակիցներ, պարզապես հնարավոր չէ հասցնել ամեն ինչ: Ունենք երիտասարդ մասնագետներ, որոնք մեր թիմի անդամ են դառնում: Աշխատում եմ նրանց հնարավորին չափ ճիշտ ուղղորդել, որպեսզի խուսափեն նաև ժամանակին իմ ունեցած բացթողումներից: Կարևորն այն է, որ մենք անում ենք մի քիչ ավելին, քան մնացածը, ու մի քիչ ավելի լավ, քան մնացածը: Սրանք ամպագոռգոռ հայտարարություններ չեն. փորձում ենք ստանալ այնքան, որքան հիվանդը կստանա աշխարհի լավագույն կլինիկաներում»,-եզրափակում է ծառայության ղեկավարը: