Ճարպակալում. հիվանդություն, որն ունի արդյունավետ բուժում

Ճար­պա­կա­լու­մը զար­գա­ցած երկր­նե­րի հի­վան­դութ­յուն է: Աշ­խար­հի մա­կար­դա­կով այն հա­մար­վում է  ոչ վա­րա­կա­յին հա­մա­ճա­րակ, քա­նի որ շուրջ եր­կու մի­լիարդ մարդ ա­վե­լորդ քաշ և ճար­պա­կա­լում ու­նի: Աշ­խար­հում ի՞նչ նոր ե­ղա­նակ­ներ կան,  ո­րոնց մի­ջո­ցով կա­րե­լի է հաղ­թա­հա­րել  խնդի­րը,  և­ արդ­յոք դրանք կի­րառ­վում են Հա­յաս­տա­նում: Այս և­ այլ հար­ցե­րի շուրջ զրու­ցել ենք վի­րա­բույժ Լ­ևոն Գ­րի­գոր­յա­նի հետ:

-­Պա­րոն Գ­րի­գոր­յան, ճար­պա­կալ­ման խնդիր­նե­րի հետ Հա­յաս­տա­նում բախ­վում է ա­մեն եր­րորդ մարդ:  Ո՞րն է խնդրի նման լայն տա­րած­վա­ծութ­յան պատ­ճա­ռը և­ ի՞նչ լու­ծում­ներ եք ա­ռա­ջար­կում պա­ցիենտ­նե­րին:

-Ոչ միայն Հա­յաս­տա­նում, այլև ամ­բողջ աշ­խար­հում է  ճար­պա­կա­լու­մը դար­ձել մեծ տա­րա­ծում ու­նե­ցող խնդիր, ո­րի դեմ անհ­րա­ժեշտ է պայ­քա­րել: Վ­տան­գա­վոր է հատ­կա­պես այն, որ ճար­պա­կա­լու­մը հա­ճախ որ­պես հի­վան­դութ­յուն չի ըն­կալ­վում: Սա­կայն դա խրո­նի­կա­կան հի­վան­դութ­յուն է և­ են­թա­կա է բուժ­ման, ինչ­պես, օ­րի­նակ, սիրտ-ա­նո­թա­յին, ա­ղես­տա­մոք­սա­յին տրակ­տի հի­վան­դութ­յուն­նե­րը և­ այլն:  Սա միայն էս­թե­տիկ խնդիր չէ: Ինձ հա­ճախ են դի­մում մար­դիկ, ո­րոնք ճար­պա­կա­լա­ման պատ­ճա­ռով  ա­ռող­ջա­կան լուրջ խնդիր­ներ են ու­նե­ցել:

Լու­ծում­նե­րը, որ ա­ռա­ջար­կում ենք տար­բեր են՝ կախ­ված ճար­պա­կա­լա­ման  աս­տի­ճա­նից, դրված խնդրից: Դ­րանք վի­րա­հա­տա­կան  և­ ոչ վի­րա­հա­տա­կան մե­թոդ­ներ են,  ըն­դուն­ված են ամ­բողջ աշ­խար­հում և հա­ջո­ղութ­յամբ ի­րա­կա­նաց­վում են նաև Հա­յաս­տա­նում: Մեծ հաշ­վով, ճար­պա­կալ­ման դեմ պայ­քա­րի ժա­մա­նա­կա­կից մո­դե­լը մուլ­տի­դիս­ցիպ­լի­նար թի­մա­յին աշ­խա­տանք է, ո­րի ըն­թաց­քում պետք է կի­րա­ռել բո­լոր հա­սա­նե­լի մե­թոդ­նե­րը՝ սկսած սո­վո­րութ­յուն­նե­րի փո­փո­խու­մից մինչև վի­րա­բու­ժա­կան մի­ջամ­տութ­յուն­ներ:  

-­Ներս­տա­մոք­սա­յին բա­լո­նի տե­ղադ­րում. ճար­պա­կա­լա­ման դեմ պայ­քա­րի այս մե­թո­դի մա­սին ա­վե­լի ու ա­վե­լի հա­ճախ է խոս­վում ամ­բողջ աշ­խար­հում: 2011 թվա­կա­նից դուք այն կի­րա­ռում եք նաև Հա­յաս­տա­նում: Ի՞նչ մե­թոդ է դա և­ որ­քա­նո՞վ է արդ­յու­նա­վետ:

-­Ներս­տա­մոք­սա­յին բա­լո­նա­վո­րու­մը ի­րե­նից ներ­կա­յաց­նում է ճար­պա­կալ­ման դեմ պայ­քա­րի ոչ վի­րա­հա­տա­կան մե­թոդ, ո­րի կի­րառ­ման շնոր­հիվ բա­վա­կա­նին լավ արդ­յուք­ներ ենք ստա­նում: Էն­դոս­կո­պի վե­րահս­կո­ղութ­յամբ ստա­մոք­սում տե­ղադր­վում է հա­տուկ բժշկա­կան սի­լի­կո­նից պատ­րաստ­ված բա­լոն: Այն հա­մա­պա­տաս­խան քա­նա­կի հե­ղու­կով լից­քա­վոր­վում է ստա­մոք­սի ներ­սում և մ­նում այն­տեղ վեց ա­միս:  500-700 մլ ծա­վալ ու­նե­ցող բա­լո­նը մի կող­մից մե­խա­նի­կո­րեն է լցնում ստա­մոք­սը, իսկ մյուս կող­մից՝ գրգռե­լով ստա­մոք­սի հա­գեց­ման ըն­կա­լիչ­նե­րը, ա­նընդ­հատ ա­պա­հո­վում է հա­գեց­վա­ծութ­յան զգա­ցո­ղութ­յուն: Սա բե­րում է ըն­դուն­վող կա­լո­րիա­նե­րի նվազ­ման, ին­չի արդ­յուն­քում սկսվում է նի­հա­րե­լու պրո­ցես: Ու­րա­խութ­յամբ կա­րող եմ նշել, որ մե­թո­դը շա­տե­րին է օգ­նել նի­հա­րել և հաս­նել ցան­կա­լի արդ­յունք­նե­րի:

Ներս­տա­մոք­սա­յին բա­լո­նա­վո­րու­մը կա­տա­րում ենք  թեթև անզ­գա­յաց­մամբ: Պ­րո­ցե­դու­րան տևում է 10-15 րո­պե: Մի քա­նի ժամ անց  պա­ցիեն­տը ար­դեն կա­րող է տուն գնալ: Ս­պաս­վե­լիք արդ­յուն­քը կախ­ված  է նաև պա­ցիեն­տից, մաս­նա­վո­րա­պես նրա­նից, թե որ­քա­նով է նա հետ­ևում բժշկի ցու­ցում­նե­րին: Ինչ­պես և ցան­կա­ցած հի­վան­դութ­յան դեպ­քում, այս պա­րա­գա­յում ևս հի­վան­դը պետք է ցան­կա­նա բուժ­վել, միայն այդ դեպ­քում կա­րող ենք խո­սել լավ արդ­յունք­նե­րի մա­սին: Մար­դիկ հա­ճախ կար­ծում են՝ հրաշք պետք է տե­ղի ու­նե­նա, բա­լո­նի տե­ղադ­րու­մից հե­տո կկա­րո­ղա­նան նույն կերպ սնվել, պա­սիվ կեն­սա­կեր­պով ապ­րել ու նի­հա­րել: Այդ­պես չէ: Ճար­պա­կա­լու­մը հե­տե­րո­գեն հի­վան­դութ­յուն է և, ինչ­պես ես նշե­ցի, դրա դեմ պետք է ի­րա­կա­նաց­նել թի­մա­յին՝ մուլ­տի­դիս­ցիպ­լի­նար պայ­քար, և­ այդ թի­մի կենտ­րո­նում, իմ կար­ծի­քով, հենց հի­վանդն է կանգ­նած: Ներս­տա­մոք­սա­յին բա­լո­նա­վո­րու­մը օգ­նող պրո­ցե­դու­րա է և թույլ է տա­լիս 6 ա­միս­նե­րի ըն­թաց­քում ձևա­վո­րել ճիշտ սնման մշա­կույթ:

-Ն­շե­ցիք, որ բժշկա­կան սի­լի­կո­նե բա­լո­նը ստա­մոք­սում մնում է վեց ա­միս: Բա­լո­նա­վո­րու­մից հե­տո կա՞  արդ­յոք օ­տար մարմ­նի զգա­ցո­ղութ­յուն: Այդ ըն­թա­ցում հնա­րա­վո՞ր է, որ այն պատռ­վի, և­ ինչ­քա­նո՞վ է վտան­գա­վոր դա: Հե­տա­գա­յում հա­նե­լուց հե­տո ա­վե­լորդ քա­շը չի՞ վե­րա­դառ­նում:

-­Ներս­տա­մոք­սա­յին բա­լո­նը տե­ղադ­րե­լուց հե­տո, ո­րոշ մարդ­կանց մոտ հնա­րա­վոր է, որ ա­ռա­ջին օ­րե­րի ըն­թաց­քում դիտ­վի դիս­կոմ­ֆորտ, ո­րոշ ան­հանգս­տութ­յուն, ցա­վեր, սրտխառ­նոց, փսխում, սա­կայն հի­վանդ­նե­րի գե­րակ­շիռ մե­ծա­մաս­նութ­յան մոտ այդ ախ­տա­նիշ­նե­րը անց­նում են ա­ռա­ջին 7-10 օ­րե­րի ըն­թաց­քում: Բա­լո­նա­վո­րու­մից հե­տո հի­վանդ­նե­րը պար­տա­դիր ա­մե­նօր­յա կար­գով պետք է ըն­դու­նեն բա­լո­նը ստա­մոք­սի ագ­րե­սիվ ազ­դե­ցութ­յու­նից պաշտ­պա­նող դեղ:  Բա­լո­նի պատռ­վե­լու դեպ­քեր ես չեմ ու­նե­ցել, սա­կայն գրա­կա­նութ­յան մեջ կան նման տվյալ­ներ: Ն­ման ի­րա­վի­ճա­կում հի­վանդ­նե­րի մոտ դիտ­վում է մե­զի գու­նա­փո­խութ­յուն, ին­չը ա­հա­զանգ է նրանց հա­մար, որ­պես­զի վեր­ջին­ներս շտապ դի­մեն մեզ՝ բա­լո­նը հե­ռաց­նե­լու հա­մար:

Ինչ վե­րա­բե­րում է ա­վե­լորդ քա­շի վե­րա­կանգն­վե­լուն. Կրկն­վե­լով ա­սեմ, որ ներս­տա­մոք­սա­յին բա­լո­նը, վեց ա­միս մնա­լով մար­դու օր­գա­նիզ­մում, քիչ ու­տե­լու սո­վո­րույթ է ձևա­վո­րում: Այ­սինքն բա­ցի նի­հա­րե­լու գոր­ծըն­թա­ցը ա­պա­հո­վե­լուց, այն ուղղ­ված է նաև հի­վան­դի սո­վո­րութ­յուն­նե­րը փո­փո­խե­լուն: Այս դեպ­քում էլ, սա­կայն, ինչ­պես և  ցան­կա­ցած այլ մի­ջամ­տութ­յան դեպ­քում, շատ բան կախ­ված է պա­ցիեն­տի վար­քից և­ ինք­նա­տի­րա­պետ­պան մա­կար­դա­կից: Ե­թե մար­դը չհո­գա իր ա­ռող­ջութ­յան մա­սին, ոչ մի բժիշկ և­ ոչ մի մե­թոդ չի կա­րող օգ­նել նրան: Սա բնավ չի նշա­նա­կում, որ մե­ղա­վո­րը պա­ցիենտն է, ոչ: Մե­ղա­վո­րը հի­վան­դութ­յունն է, և սա հի­վան­դութ­յուն է, ո­րը, ա­յո, եր­բեմն հնա­րա­վոր է բու­ժել զուտ կյան­քի ձևի վե­րա­փոխ­մամբ իսկ եր­բեմն էլ դժվա­րութ­յամբ կա­րե­լի է կա­ռա­վա­րել ան­գամ շատ ագ­րե­սիվ վի­րա­հա­տութ­յուն­նե­րով: Հենց նման հար­ցեր պետք է քննարկ­վեն բուժ­ման սկզբում և միայն խնդրի խո­րութ­յան ամ­բող­ջա­կան գնա­հա­տու­մից հե­տո, կա­րե­լի կլի­նի հաս­կա­նալ բուժ­ման տակ­տի­կան:

Ի՞նչ կա­սեք ճար­պա­կալ­ման բուժ­ման վի­րա­հա­տա­կան մե­թոդ­նե­րի մա­սին: Որ­քա­նո՞վ են անվ­տանգ դրանք և­ ի՞նչ արդ­յունք­նե­րի մա­սին կա­րող ենք խո­սել:

- Աշ­խար­հում այ­սօր մեծ տա­րա­ծում է գտնում ճար­պա­կալ­ման դեմ պայ­քա­րի վի­րա­հա­տա­կան մե­թոդ­նե­րը: Հա­յաս­տա­նում՝ նույն­պես: Վի­րա­հա­տութ­յուն­նե­րը բա­ժան­վում են եր­կու խմբի. վի­րա­հա­տութ­յուն­ներ, ո­րոնք բե­րում են ըն­դուն­վող սննդի ծա­վա­լի նվազ­ման և վի­րա­հա­տութ­յուն­ներ, ո­րոնք բա­ցի այդ  նվա­զեց­նում են  նաև ներծծ­ման հնա­րա­վո­րութ­յուն­նե­րը ա­ղես­տա­մոք­սա­յին տրակ­տից: Ս­տա­մոք­սի օ­ղա­կա­վո­րու­մը, ծալ­քա­վո­րու­մը և­ եր­կայ­նա­կի մաս­նա­հա­տու­մը ՝ sleeve gastrectomy-ն, ճար­պա­կալ­ման դեմ պայ­քա­րի ա­ռա­ջին տի­պի վի­րա­հա­տութ­յուն­նե­րից են: Ս­րանք կա­տար­վում են լա­պա­րաս­կո­պիկ ե­ղա­նա­կով, անվ­տան­գութ­յան ա­ռու­մով ու­նեն գրե­թե նույն ռիս­կե­րը ինչ օ­րի­նակ լա­պա­րաս­կո­պիկ խո­լե­ցիս­տէկ­տո­միան: Ներ­կա­յումս ստա­մոք­սի օ­ղա­կա­վո­րու­մը գնա­լով աշ­խար­հում էլ ա­վե­լի քիչ է կի­րառ­վում, իսկ ստա­մոք­սի եր­կայ­նա­կի մաս­նա­հա­տու­մը շատ տե­ղե­րում դիտ­վում է որ­պես «ոս­կե ստան­դարտ»: Վի­րա­հա­տութ­յան մի­ջին տևո­ղութ­յու­նը եր­կու ժամ է, հի­վան­դը տուն է գնում և 3-5 օր անց: Ս­տա­մոք­սի եր­կայ­նա­կի մաս­նա­հատ­ման վի­րա­հա­տութ­յու­նից հե­տո դիտ­վում է ա­վե­լորդ զանգ­վա­ծի մոտ 50-70%-ի նվա­զում: Սա բա­վա­կա­նին ֆի­զիո­լո­գիա­կան վի­րա­հա­տութ­յուն է և խ­ցա­նող կոմ­պո­նեն­տից բա­ցի, այս վի­րա­հա­տութ­յան ժա­մա­նակ հե­ռաց­վում է նաև ստա­մոք­սի այն հատ­վա­ծը, ո­րը սո­վի հոր­մոն ար­տադ­րող ակ­տիվ զո­նա­նե­րից մեկն է: Այս­պի­սով՝ այս վի­րա­հա­տութ­յու­նը, ստաց­վում է, նույն­պես ու­նի ազ­դե­ցութ­յան եր­կու մե­խա­նիզմ:

-­Ճար­պա­կա­լա­ման դեմ կի­րառ­վող մե­թոդ­նե­րից սկսե­ցինք հար­ցազ­րույ­ցը, բայց գոր­ծու­նեութ­յան շատ ա­վե­լի լայն սպեկ­տոր ու­նեք:  Ընդ­հա­նուր և լա­պա­րաս­կո­պիկ վի­րա­բույժ, բա­րիատ­րիկ վի­րա­բույժ, կո­լոպ­րոկ­տո­լոգ, բժիշկ-էն­դոս­կո­պիստ: Նեղ մաս­նա­գի­տա­ցում­նե­րը, ո­րոնց տի­րա­պե­տում եք, մեղմ ա­սած, քիչ չեն: Ինչ­պե՞ս եք հասց­րել մաս­նա­գի­տա­նալ բո­լոր այս ուղ­ղութ­յուն­նե­րում:

-Ես ինքս ինձ հա­մար ամ­րագ­րել եմ, որ իմ ա­ռա­քե­լութ­յու­նը այս աշ­խար­հում ա­մեն հնա­րա­վոր տար­բե­րակ­նե­րը օգ­տա­գոր­ծե­լով մար­դուն օգ­նելն է: 21-րդ դա­րում վի­րա­բու­ժութ­յու­նը ա­սես ան­վերջ ճա­նա­պարհ լի­նի, ա­նընդ­հատ ա­ռաջ գնա­լու տեղ ու­նես: Եվ դա ինձ հե­տաքր­քիր է: Սա ո­լորտ է, որ միայն ա­ռաջ է տա­նում, հետ գնա­լու ճա­նա­պարհ չկա, ինչ­քան գնում ես, այն­քան նոր ճա­նա­պարհ­ներ են բաց­վում: Հե­տաքր­քիրն այն է, որ որ­քան դու տա­րած­վում ես, այն­քան խո­րա­նա­լու տեղ կա, և­ այդ ա­մե­նը շատ հե­տաքր­քիր ու գրա­վող է: Այս մաս­նա­գի­տութ­յուն­նե­րին ես տի­րա­պե­տել եմ աս­տի­ճա­նա­բար և վս­տահ եմ, որ սա վեր­ջը չէ: Իսկ ե­թե ան­կեղծ լի­նեմ, պետք է ա­սեմ, որ ես կար­ծում եմ որ բժշկութ­յու­նը վերջ չու­նի, իսկ բժիշ­կը տե­ղում դո­փե­լու ի­րա­վունք չու­նի: Ներ­կա­յումս իմ հա­մար ես գերխն­դիր եմ հա­մա­րում մի­ջազ­գա­յին վեր­ջին ձեռք­բե­րում­նե­րը հնա­րա­վո­րութ­յուն­նե­րիս սահ­ման­նե­րում «ծաղ­կա­քա­ղի» մի­ջո­ցով Հա­յաս­տան բե­րե­լը, դրանց մեր ի­րա­կա­նութ­յան ա­դապ­տաց­նե­լը և­ այս­տեղ կի­րա­ռե­լը: Մաս­նա­գի­տա­կան ո­լոր­տում, որ ինձ ա­մե­նից շատ  վա­խեց­նում է ինչ-որ բա­նի չի­մա­ցութ­յունն է, ինչ-որ ին­ֆոր­մա­ցիա­յի չտի­րա­պե­տե­լը, ի­րա­վի­ճակ­նե­րը, ո­րոնք ես չեմ կա­րող կան­խա­տե­սել: Այդ պատ­ճա­ռով էլ ես ա­մեն օր եմ սո­վո­րում, իմ հնա­րա­վո­րութ­յան սահ­ման­նե­րում հետ­ևում աշ­խար­հի փոր­ձին ու նո­րա­մու­ծութ­յուն­նե­րին: Նո­րա­գույն տեխ­նո­լո­գիա­նե­րը նոր հնա­րա­վո­րութ­յուն­ներ են ըն­ձե­ռում ինչ­պես ուս­ման, այն­պես էլ գործ­նա­կան աշ­խա­տան­քի հա­մար: Կար­ծում եմ, որ ցան­կութ­յան դեպ­քում սո­վո­րե­լու հնա­րա­վո­րութ­յուն միշտ կա:

Խո­սենք նաև լա­պա­րաս­կո­պիկ վի­րա­հա­տութ­յուն­նե­րի մա­սին, ո­րոնք կի­րա­ռում եք օն­կո­լո­գիա­կան հի­վան­դութ­յուն­նե­րի ժա­մա­նակ: Դա նույն­պես նոր ուղ­ղութ­յուն է Հա­յաս­տա­նում, ո­րին քիչ մաս­նա­գետ­ներ են տի­րա­պե­տում:

-Առ­հա­սա­րակ, լա­պա­րաս­կո­պիկ վի­րա­բու­ժութ­յամբ ես սկսել եմ զբաղ­վել 2004թ­-ից, երբ անց­նում էի կլի­նի­կա­կան օր­դի­նա­տու­րա Սանկտ-­Պե­տեր­բուր­գում: Գի­տեք, լա­պա­րաս­կո­պիան ես հա­մա­րում եմ, որ­պես վի­րա­հա­տութ­յան գոր­ծիք, և­ այս գոր­ծի­քը դեռ այն ժա­մա­նակ ինձ այն­քան դուր ե­կավ, որ կլի­նի­կա­կան օր­դի­նա­տու­րաս ա­վար­տե­լուց հե­տո ես հա­վել­յալ  8 ա­միս­ներ վե­րա­պատ­րաստ­վե­ցի լա­պա­րաս­կո­պիկ վի­րա­բու­ժութ­յան մեջ: Լա­պա­րաս­կո­պիա­յի ա­ռա­վե­լութ­յուն­նե­րը վա­ղուց հաս­տատ­ված են և քն­նարկ­ման են­թա­կա չեն, և­ ե­թե վի­րա­հա­տութ­յու­նը հնա­րա­վոր է կա­տա­րել լա­պա­րաս­կո­պիկ, այն պետք է կա­տար­վի լա­պա­րաս­կո­պիկ հա­մա­պա­տաս­խան մաս­նա­գե­տի առ­կա­յութ­յան պա­րա­գա­յում: Լա­պա­րաս­կո­պիկ օն­կո­կո­լոպ­րոկ­տո­լո­գիա­կան վի­րա­հա­տութ­յուն­նե­րը դրանք հաստ և­ ու­ղիղ ա­ղի­նե­րի քաղց­կե­ղա­յին հի­վան­դութ­յուն­նե­րի ժա­մա­նակ կա­տար­վող վի­րա­հա­տութ­յուն­ներն են: Առ­հա­սա­րակ, այս վի­րա­հա­տութ­յուն­նե­րը դա­սա­կան ե­ղա­նա­կի կի­րառ­ման ժա­մա­նակ, պա­հան­ջում են եր­կար, գրե­թե ո­րո­վայ­նի ողջ եր­կայն­քով ձգվող կտրվածք­ներ, իսկ լա­պա­րաս­կո­պիան թույլ է տա­լիս գոր­ծո­ղութ­յու­նը կա­տա­րել ա­ռանց ու­ռուց­քա­յին ար­մա­տա­կա­նութ­յան վնա­սե­լու ընդ­հա­մե­նը 4-5 0,5-1,5սմ­ եր­կա­րութ­յուն ու­նե­ցող կտրվածք­նե­րից: Ա­ղես­տա­մոք­սա­յին  հա­մա­կար­գում ի­րա­կա­նաց­վող նման վի­րա­հա­տութ­յուն­նե­րը թույլ են տա­լիս ա­պա­հո­վել ներ­վի­րա­հա­տա­կան ա­վե­լի փոքր տրավ­մա­տիզմ, հետ­վի­րա­հա­տութ­յան ա­ռա­վել թեթև ըն­թացք ու հի­վան­դի ա­րագ կազ­դու­րում: Ի­հար­կե, լա­պա­րաս­կո­պիկ մե­թո­դը ու­նի նաև սահ­մա­նա­փա­կում­ներ և դ­րա կի­րա­ռու­մը պետք է լի­նի ոչ թէ ինք­նան­պա­տակ, այլ այն պետք է կի­րառ­վի հաշ­վի առ­նե­լով բո­լոր ցու­ցում­նե­րը և հա­կա­ցու­ցում­նե­րը, ա­ռա­վե­լութ­յուն­նե­րը և թե­րութ­յուն­նե­րը:

 Եվ վեր­ջում մի հարց: Ս­պի­տակ խա­լա­թը հա­նե­լուց հե­տո կա­րո­ղա­նում ե՞ք մո­ռա­նալ խնդիր­նե­րը, որ կան հի­վան­դա­նո­ցում:

-Բժշ­կի մասն­գի­տութ­յու­նը տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում վե­րած­վում է կեն­սա­կեր­պի…Ի­հար­կե, փոր­ձում ես  աշ­խա­տա­վայ­րում մինչև կես­գի­շեր մնա­լուց հե­տո, տա­նը կտրվել աշ­խա­տան­քից, բայց դժվար է: Հատ­կա­պես, ե­թե բարդ վի­րա­հա­տութ­յուն ես կա­տա­րել, միտքդ միշտ տվյալ հի­վան­դի հետ է, իսկ վի­րա­հա­տութ­յու­նը ա­սես ան­վերջ մի տե­սա­ֆիլմ կրկին ու կրկին պտտվում է մտքումդ, ան­գամ ե­թե դու քնած ես: Խն­դի­րը մո­ռա­նա­լու հա­մար, կար­ծում եմ այն լու­ծել է պետք: Եվ ա­յո, երբ ստաց­վում է լու­ծել խնդի­րը, ես այն մո­ռա­նում եմ: Մո­ռա­նում եմ, ո­րով­հետև ա­մեն օր գա­լիս են նոր խնդիր­ներ, ո­րոնց վրա է պետք կենտ­րո­նա­նալ և հաղ­թա­հա­րել: Չեն մո­ռաց­վում միայն չլուծ­ված խնդիր­նե­րը: Դ­րանք չեն էլ կա­րող մո­ռաց­վել, ո­րով­հետև ես դրանց լու­ծու­մը դեռ փնտրում եմ: Մի­գու­ցե նաև սա է այն շար­ժիչ ու­ժը, ո­րը ինձ տար­բեր ա­փեր է գցում լու­ծում­ներ փնտրե­լու և չ­լուծ­ված խնդիր­նե­րը մո­ռա­նա­լու հա­մար: