Նոր մոտեցումներ ու գերազանց արդյունք. Էնդոպրոթեզավորում

Մաշված հոդեր.  մարդիկ  ավելի հաճախ այսպես են բնութագրոմ արթրոզը:  Այս ախտորոշման հետ նախկինում սովորաբար  բախվում էին 60 տարեկանից հետո, հիվանդությունը, սակայն, երիտասարդացման միտում ունի: Արթրոզի  վերջնական բուժումը վիրահատությունն է՝ էնդոպրոթեզավորումը:  «Նաիրի» և «Նաիրի Կոքսա» բժշկական կենտրոններում այս վիրահատությունը  կատարվում է  աշխարհում ընդունված նոր մոտեցմամբ, որն ավելի դյուրին է դարձնում վիրահատության ընթացքը, ավելի կարճ ու թեթև՝ վերականգնողական փուլը: Առողջապահական համակարգի զրուցակիցը  «Նաիրի» բժշկական կենտրոնի վնասվածքաբանության և օրթոպեդիայի ծառայության ղեկավար Զավեն Մելիքյանն է:

-Պարոն Մելիքյան, որո՞նք են առաջին նշանները, որ կարող են վկայել արթրոզի առկայությունը, և ո՞րն է դրա առաջացման պատճառը: 

-Արթրոզի առաջին նշանը ցավն է ու շարժումների սահմանափակումը հոդերում: Ենթաճառային համակարգում առաջանում է նյութափոխանակության խանգարում, որն էլ բերում է արթրոզին: Թե ո՞րն է նյութափոխանակության խանգարման պատճառը՝ հստակ չէ, պատճառները կարող են տարբեր լինել: Ենթաճառային համակարգում նյութափոխանակման խանգարման կարող են հանգեցնել, օրինակ, ինֆեկցիաները, հորմոնալ խանգարումները, նստակյաց կյանքը, տրավմաները և այլն: Հաճախ այդպես էլ չի հաջողվում պարզել արթրոզի իրական պատճառը: Պետք է նշեմ, որ նախկինում այս հիվանդությունը հատուկ էր ավելի տարեց մարդկանց: Այսօր, ցավոք, հիվանդներիս մեջ շատ են նաև երիտասարդները: Հիվանդության երիտասարդացման պատճառ կարող են դառնալ սխալ կենսակերպն ու սնունդը:

-Որքա՞ն է կարևոր արթրոզի բուժումը ժամանակին սկսելը: Հնարավո՞ր է կանխարգելել հիվանդությունը, եթե այն ժամանակին հայտնաբերվի:

- Արթրոզի բուժումը պետք է սկսել հիվանդության հայտնաբերումից անմիջապես հետո: Հիվանդությունը, ցավոք,  լիարժեք չի բուժվում, բայց այսօր բժշկության մեջ տարբեր մեթոդներ կան, որոնց կիրառման շնորհիվ հնարավոր է մեղմացնել ցավը, դանդաղեցնել հիվանդության զարգացման տեմպը  և բարելավել կյանքի որակը: Արթրոզը կարող է բերել վերջույթի կարճացման, մկանների թուլացման և այլ հետևանքների: Սա հիվանդներին  ոչ թե պետք է վախեցնի, այլ սթափեցնի: Արթրոզի  առաջին իսկ նշանների դեպքում անհրաժեշտ է դիմել բժշկի:

Որո՞նք են արթրոզի բուժման եղանակները:

-Ինչպես նշեցի արթրոզը հնարավոր չէ կանխարգելել ու հնարավոր չէ լիարժեք բուժել: Արթրոզի վերջնական բուժումը էնդոպրոթեզավորումն է: Վիրահատության ժամանակ փոխվում են հիվանդ ծնկահոդը  կամ  կոնքազդրային հոդը,  և տեղադրվում է արհեստական հոդ:  Մինչ վիրահատական եղանակին դիմելը, սակայն, փորձում ենք կիրառել հնարավոր բոլոր այլ տարբերակները, քանի որ արհեստական հոդը ոչ մի դեպքում չի կարող  լիարժեք փոխարինել բնականին: Հիվանդի վիճակը նկատելի կարող են բարելավել հոդի մեջ արվող ներարկումները՝ սինովյալ պրոտեկտորները, որոնց արդյունքը հաճախ  տեսանելի է լինում մինչև մեկ ու կես տարի:

Խոսելով էնդոպրոթեզավորման մասին՝ պետք է նշեմ, որ  նախկինում  այս վիրահատությունը  շատ ավելի դժվար ընթացք ու հետվիրահատական բարդ շրջան էր ենթադրում: Այսօր, կիրառելով աշխարհում ընդունված նոր մոտեցումները, բարեբախտաբար, կարողանում ենք հասնել ավելի լավ արդյունքների:

 Վերջերս եմ վերադարձել  Ֆինլանդիայից:  Եվրոպական լավագույն «Կոքսա» բժշկական կենտրոնում վերապատրաստման կուրս էի անցնում: Օրական վեց էնդոպրոթեզավորում էր  կատարվում:  Բոլոր հարցերս այնտեղ գտան պատասխաններ, լավագույն մասնագետներից սովորեցի նորագույն մոտեցումները, որ կիրառվում են աշխարհում: Այսօր արդեն այդ մոտեցումը անձամբ եմ կիրառում Հայաստանում և տեսնում գերազանց արդյունք: Ամեն հաջող կատարած վիրահատություն,  ավելի լավ արդյունքի ձգտելու ուժ է տալիս:

Էնդոպրոթեզավորումը  տևում է մեկից երկու ժամ: Վերականգնողական պրոցեդուրաները սկսում ենք արդեն մի քանի ժամ անց, հիվանդը քայլում է նույն օրը: Հիվանդանոցային բուժումը տևում է երեքից հինգ օր, որի ընթացքում հիվանդի հետ աշխատում է ֆիզիոթերապևտը: Երբ հիվանդը տուն է գնում,  արդեն իսկ կարող է ինքնուրույն հոգալ իր բոլոր կարիքները: Վերականգնողական փուլում, եթե  անհրաժեշտություն կա, տանը հիվանդի հետ պետք է շարունակի աշխատել ֆիզիոթերապևտը: Հիվանդը սկզբում քայլում է քայլակով, հետո՝ հենակներով: Վեց շաբաթվա ընթացքում նա հրաժարվում է հենակներից և անգամ ձեռնափայտից՝ վերադառնում իր նորմալ կենսակերպին: Վերջերս իմ նախկին հիվանդներից մի երիտասարդ աղջիկ էր եկել , նրա քայլվածքին նայելով ոչ ոք չէր էլ կարող ենթադրել, որ ընդամենը մի քանի ամիս առաջ է էնդոպրոթեզավորվել:

Կա՞ն հստակ կանոններ, սահմանափակումներ, որ հետագայում պետք է պահպանի  էնդոպրոթեզավորված մարդը:

- Աշխարհում ընդունված նոր մոտեցումների շնորհիվ, որ այսօր կիրառվում են նաև «Նաիրի» և «Նաիրի Կոքսա» բժշկական կենտրոններում,  էնդոպրոթեզավորման ընթացքը՝ շատ ավելի թեթև, հետվիրահատական շրջանը ավելի կարճ է տևում, բայց պետք է նշել, որ էնդոպրոթեզավորումն էլ իր բարդությունները ունի, և տվյալ վիրահատությանը ենթարկված  մարդը պետք է շատ ավելի զգույշ լինի: Ընկնելուց կամ հարվածից, օրինակ,  էնդոպրոթեզները կարող են կոտրվել կամ էլ վնասել ոսկորները, որն ավելի բարդ վիրահատություն է ենթադրում:

Էնդոպրոթեզները, սովորաբար, ծառայում են միջինը 15-20 տարի: Եղել են հիվանդներ, որ 20 տարի անց ռենտգեն հետազոտություն են անցել, և տեսել ենք գերազանց վիճակ, իսկ մեկ ուրիշին տեղադրված էնդոպրոթեզները  վեց տարի անց արդեն ռեվիզիայի կարիք են  ունեցել: Կան որոշ կանոններ, որոնք պահպանելով կարելի է երկարացնել պրոթեզի օգտագործման ժամանակը, սակայն, մենք Էնդոպրոթեզավորված հիվանդներին քիչ սահմանափակումներ ենք տալիս, քանի որ այդ վիրահատությունը արվում է հիվանդի կյանքի որակը բարձրացնելու համար:

Ձեր հիվանդների թվում շատ են նաև մարդիկ, որոնք դիմում են տարբեր տրավմաների դեպքում: Կա՞ն արդյոք նոր լուծումներ աշխարհում և կիրառվո՞ւմ են դրանք Հայաստանում:

-Կոտրվածքների դեպքում այսօր աշխարհում և Հայաստանում ավելի շատ է կիրառվում վիրահատական եղանակը: Հաճախ, սակայն,  մարդիկ նախընտրում են արտաքին անշարժացումը, որն  արվում է գիպսի կամ քաստի միջոցով: Քաստը գիպսի համեմատ անշարժացման ավելի նոր մեթոդ է, որն ունի մի շարք առավելություններ. Այն ավելի ամուր է, դիմացկուն և չի փչանում ջրից:

Կոտրվածքների դեպքում շատ ավելի լավ արդյունք են ապահովում վիրահատական միջամտությունները՝ արտաքին կամ ներքին ֆիքսացիաները, քանի որ վիրահատության ժամանակ կարողանում ենք առավելագույնս  ճիշտ և մոտ անել  ոսկրերի համադրումը: Դա անհրաժեշտ է, հատկապես, երբ գործ ունենք հոդային կոտրվածքի հետ, որի ժամանակ կարևոր է ճշգրիտ վերականգնել անատոմիան:  Վիրահատության դեպքում լրիվ վերականգնվում է հոդի աշխատանքը, ռեաբիլիտացիան ավելի արագ է և հարմարավետ:

Հաճախ եք շփվում պացիենտների հետ, որոնք անսպասելիորեն բախվել են  առողջական լուրջ խնդիրների: Ի՞նչ սկզբունքով եք շփվում հիվանդի հետ:

-Հիվանդի հետ աշխատելիս պահպանում եմ լիարժեք հանգստություն: Նրան ասում եմ ամբողջ ճշմարտությունը իր հիվանդության մասին: Երբեմն լինում են պահեր, որ հիվանդը հուզվում է, կորցնում իրեն, այդ պահերին պետք է բժիշկը ուժեղ լինի, իր տեղում լինի, որ կարողանա ճիշտ բացատրել խնդիրը: Մարդը պետք է հասկանա՝ ինչու է իրեն առաջարկվում տվյալ բուժումը: Պետք է հասկանա, որ, ճիշտ է, կա խնդիրը, բայց կա նաև լուծում:

Հաճախ ժպտացեք. սա խորհուրդ է, որ ես տալիս եմ իմ պացիենտներին: Լավ տրամադրվածությունը գործի կեսն է: Ժպիտը լավ աուրա է ստեղծում, որ լիարժեք բուժման համար չափազանց կարևոր է: Ես հաճախ ասում եմ՝ այն, ինչ կորցրել ենք, արդեն անցած փուլ է, այժմ պետք է մտածենք՝ ի՞նչ անել, որ հնարավորինս վերականգնեք կորցրածը և լավագույն արդյունք ունենանք: Հետ նայելը ոչինչ չի տա, առաջ նայելով կարող ենք հասնել լավ արդյունքի:

Վիրահատարանում են միայն բժիշկը  և հիվանդը: Այդ պահին մենք երկուսով ենք ու երկուսս էլ մարդ ենք, պետք է օգնենք իրար: Ես պետք է ներդնեմ իմ փորձն ու գիտելիքը, օգնեմ նրան վերականգնել  առողջությունը, նա էլ պետք է լավ տրամադրվի, վստահի ինձ, լավ աուրա ստեղծի և  օգնի կենտրոնացնել ուժերս և հաջող ավարտել վիրահատությունը: