Ուռուցքաբանության ոլորտում արմատական փոփոխությունների կարիք կա

Հայաստանում  ուռուցքային հիվանդների 45 տոկոսը  բժշկական հաստատություն է դիմում  հիվանդության  մետաստատիկ փուլում:  Ի՞նչ մեթոդներ  կարելի է կիրառել բարձիթողի վիճակը վերահսկելու համար, ո՞ր դեպքում է քաղցկեղը համարվում լիարժեք բուժելի.... Օնկոլոգիական հիվանդությունների տարածվածության , բուժման նորագույն մեթոդների ու այլ հարցերի շուրջ «Առողջապահական համակարգը» զրուցել է Երեւանի գլխավոր ուռուցքաբան , «Էրեբունի » ԲԿ Ուռուցքաբանության գծով փոխտնօրեն, Ուռուցքաբանության բաժանմունքի ղեկավար Հայկուհի Գյոկչյանի  ու նույն բաժանմունքի բժիշկ ուռուցքաբան Ռոզա Բարաքյանի հետ:

-Շատ է խոսվում, որ ուռուցքային հիվանդությունների պատճառով  մահացության թվով Հայաստանը աշխարհում առաջատար է: Որպես Երեւան քաղաքի  գլխավոր ուռուցքաբան կարող եք հաստատել կամ հերքել այդ տեղեկատվությունը: Ո՞րն է պատճառը:

-Հայաստանը ուռուցքային հիվանդություններից մահացության թվով աշխարհում առաջինը չէ, բայց վերջին տեղերում էլ չէ:  Առաջատարների  մեջ լինելը պատահական չէ: Ազգային առանձնահատկություն է: Բժշկի դիմում ենք միայն ծայրահեղ դեպքում, երբ խուսափելու հնարավորություն այլեւս չկա: Վիճակագրական տվյալներ ասեմ: Ուռուցքային հիվանդությամբ տառապողների ավելի քան 45 տոկոսը դիմում է բարձիթողի վիճակում, հիվանդության չորրոդ փուլում: Այն վիճակում, որ   անգամ աշխարհի լավագույն կլինիկաներում կդժվարանան լուծում առաջարկել: Այս պահին մեր հիվանդանոցում բուժվում է 200 հիվանդ, որոնց կեսից ավելին մետաստատիկ հիվանդներ են, դեպքեր, երբ խոսքը գնում է ոչ թե բուժման, այլ կյանքի որակը լավացնելու եւ տեւողությունը ավելացնելու մասին: Մարդիկ պետք է գիտակցեն, որ հիվանդության վաղ հայտնաբերումը լիարժեք բուժման միակ երաշխիքն է: Հաճախ մարդիկ չեն շտապում բժշկի անգամ հիվանդության հետ դեմ առ դեմ կանգնելուց հետո: Համացանցում շատ են հրաշք միջոցների առաջարկները, որոնց միջոցով իբրեւ թե կարելի բուժել քաղցկեղը: Չեմ  զլանա կրկին  բարձրաձայնել՝ կաղամբը, սոխը , սոդան եւ այլ «հրաշք» միջոցները քաղցկեղը չեն բուժում, բայց խլում են լիարժեք բուժման ամենակարեւոր գործոնը՝ ժամանակը:

-Ո՞րն է լուծումը, ի՞նչ միջոցներ պետք է ձեռնարկվեն իրավիճակը փոխելու եւ դիմելիությունը ավելացնելու համար:

- Վերջին տարիներին ինչ- որ քայլեր ձեռնարկվում են այդ ուղղությամբ: Տարբեր տեղեկատվական միջոցառումներ են կազմակերպվում եւ դրական փոքրիկ առաջընթաց կարող ենք գրանցել: Մոտ տասը տոկոսով ավելացել են դեպքերը, երբ հիվանդները դիմում են քաղցկեղի վաղ փուլում: Բայց դա բավարար ցուցանիշ չի կարող համարվել: Կարծում եմ կտրուկ միջոցներ է պետք  ձեռնարկել, արմատական փոփոխություններ են անհրաժեշտ: Առավելագույնս  պետք է օգտագործվի զանգվածային լրատվամիջոցների ուժն ու ազդեցությունը: Բացի այդ շատ կարեւոր քայլ պետք է կատարվի: Ուռուցքային հիվանդությունների ախտորոշումն ու  բուժումը Հայաստանում պետք է դառնա անվճար: Մեծ թիվ են կազմում հիվանդները, որոնք բժշկի չեն դիմում ֆինանսական խնդիրների պատճառով: Եւ ախտորոշումը, եւ վիրահատությունը, եւ քիմիաթերապիան եւ ճառագայթային բուժումը պետք է իրականցվի պետպատվերի շրջանակում: Մեր հարեւան Վրաստանում, օրինակ, ուռուցքային հիվանդությունների բուժումը 80 տոկոսով փոխհատուցվում է պետության կողմից: Հայաստանի  ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնում  պետության կողմից որոշակի համավճար է սահմանված միայն հիվանդության ախտորոշումից հետո:

-Մշտապես մեկնում եք վերապատրաստումների, ծանոթ եք արտերկրում օգտագործվող նորագույն մեթոդներին: Կա՞ն ուռուցքային հիվանդությունների բուժման եղանակներ, որ չեն օգտագործվում մեր երկրում: Ի՞նչ տեմպերով է զարգանում բժշկագիտությունը Հայաստանում:

-Ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում արդիական խնդիր է ճշգրիտ ախտորոշումը: Ի տարբերություն  մեր երկրի, եվրոպական երկրներում, սակայն,  գործում են ռեֆերենտ լաբորատորիաներ, որտեղ վերաստուգվում է կասկածելի արդյունքերը: Ճշգրիտ ախտորոշումից հետո հիվանդի հետագա բուժման եղանակը  պետք է որոշվի  առնվազն հինգ մասնագետի քննարկման արդյունքում: Տարբեր բուժհաստատություններում կատարվում են նման քննարկումներ, սակայն ես կարծում եմ պետք է համախմբել  ուռուցքաբանական ծառայությունը, պետք է լինի տարբեր բժշկական կենտրոններից հավաքված ուռուցքաբան էքսպերտների թիմ, որ կկարողանա ծանր դեպքերում միասնական որոշում կայացնել ու մարդկային կյանքեր  փրկել: Հայաստանում շատ են բժիշկները, որոնք մշտական վերապատրաստումների, փորձի փոխանակման ծրագրերի  մասնակցելու շնորհիվ կարողանում են աշխարհի բժշկագիտության զարգացմանը համաքայլ գնալ, պետք է համախմբել ներուժը, միայն այդպես կարելի առաջ շարժվել: Քիմիաթերապիայի զարգացման առումով կարելի է ասել, աշխարհի համեմատ նույն հարթության վրա ենք, բայց օնկովիրաբուժությունում ընդունված մեթոդներ կան, որ Հայաստանում դեռ չեն կիրառվում, օրինակ ուռուցքների որոշ լապարասկոպիկ վիրահատությունները: Եվրոպական երկրներում  մեծ առաջընթաց կա նաեւ ճառագայթային բուժման եղանակներում, որը դեռ չի հասել մեր երկիր: Չափազանց արդյունավետ է նաեւ թարգեթ կամ թիրախային թերապիան, որին մենք շատ լավ ծանոթ ենք, սակայն, կիրառել կարողանում ենք ոչ հաճախ: Պատճառն այն է, որ անհրաժեշտ որոշակի դեղամիջոցներ  Հայաստանում գրանցված չեն եւ չափազանց թանկ արժեն:

-Երեւանի գլխավոր ուռուցքաբանն եք: Ի՞նչ  քայլեր եք  ձեռնարկում մայրաքաղաքում իրավիճակը վերահսկելու եւ ուռուցքային հիվանդությունների դեմ պայքարն ավելի արդյունավետ  դարձնելու համար:

- Կրկնակի հետազոտությունները հարցը վերջապես լուծվեց մեր ջանքերով: Ընդունված կարգ կար, որի համաձայն լիցենզավորված բուժհաստատությունում արված օնկոլոգիական հետազոտությունից  ու  եզրակացությունից հետո արդյունքները եւս մեկ անգամ պետք է հաստատվեին ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնում: Դա պացիենտի համար ենթադրում էր ավելորդ ժամանակի եւ ֆինանսների կորուստ: Նախարարությունը շատ շուտ արձագանքեց մեր բարձրացրած խնդրին եւ այդ կարգը հանվեց: Օգտագործելով առիթը՝ ուզում եմ ընդգծել, լիցենզավորված բուժհաստատություններում ստացված եզրակացությունները ընդունվում են ի գիտություն եւ ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնի կողմից օնկոլոգիական հիվանդությունը հաստատող կրկնակի  եզրակացության անհրաժեշտություն այլեւս չկա: Նախարարության կողմից շրջաբերական է ուղարկվել բոլոր բուժհաստատություններ, բայց շատ հիվանդներ ու անգամ  բժիշկներ շարունակում են հետեւել հին կարգին:

Որպես Երեւան քաղաքի գլխավոր ուռուցքաբան վերջերս կարողացա քաղաքապետարանի հովհանավորությամբ տպագրել ուղեցույց՝ « Սնուցում եւ քաղցկեղ» վերնագրով, որի միջոցով մարդիկ կարող են իմանալ, ինչպես ճիշտ սնվել քաղցկեղից խուսափելու եւ ուռուցքային հիվանդություն ունենալու դեպքում:  

-Երեք տարի առաջ «Էրեբունի» հիվանդանոցում ստեղծվեց  Ձեր ղեկավարած բաժանմունքը:   Ո՞րն էր բաժանմունքի բացման շարժառիթը եւ ո՞րն է առանձնահատկությունը:

- Մեր բաժանմունքում հիվանդները ստանում են միջազգային ուղեցույցներին համապատասխան բուժում՝ անհատական մոտեցմամբ:  Կատարվում է   քիմիաթերապիա բազմօրյա  բարդ սխեմաներով, որ ամեն բուժհաստատությունում չէ, որ ընդունված է: Մենք առաջնորդվում ենք առաջատար երկրներում առկա արդյունավետ նորամուծություններն ու մեթոդները ներդնելու ճանապարհով:
Մասնավորապես, աշխարհում ընդունված էր ներուղեղային հեղուկի մեջ քիմիոպրեպարատ ներարկելը, որը Հայաստանում չէր կիրառվում: Հաշվի առնելով դրա արդյունավետությունը՝ մենք սկսել ենք այս մոտեցումը կիրառել գլխուղեղի մետաստազների ժամանակ: Արդյունքում հիվանդի ցավերը, սրտխառնոցը միանգամից անցնում են: Ցանկացած նոր մեթոդ, որը բարելավում է ապրելիության ցուցանիշը և կյանքի որակը, "Էրեբունի" ԲԿ ղեկավարության հովանու ներքո կիրառում ենք Հայաստանում: Միայն մեր բաժանմունքում է կիրառվում նաեւ Paxman Cool Sculp սարքավորումը, որի շնորհիվ քիմիաթերապիայից հետո  մազերը չեն թափվում: Թթվածնով հագեցած սենյակներում բուժօգնությունը տրամադրում են բարձրակարգ բժիշկները, որոնք մշտապես վերապատրաստվում են արտերկրում եւ օգտագործում են աշխարհում ընդունված նորագույն մեթոդները:  Նաև ինքներս նման միջոցառումներ կազմակերպում ենք: Վերջերս անցկացրինք միջազգային գիտապրակտիկ կոնֆերանս կրծքագեղձի քաղցկեղի վերաբերյալ՝ տարբեր երկրներից ժամանած  լավագույն ուռուցքաբանների մասնակցությամբ: Հրավիրված էին նաև Հայաստանի եւ Արցախի տարբեր բժշկական կենտրոնները ներկայացնող մասնագետներ: Փորձի փոխանակման նման ծրագրերը չափազանց կարեւոր են Հայաստանում  ուռուցքաբանության ոլորտը զարգացնելու համար: Եւս մի կարեւոր քայլ, Հայաստանն եմ ներկայացրել  Սանկտ Պետերբուրգի «Սպիտակ գիշերներ» գիտաժողովի ժամանակ, որին մասնակցում են հեղինակավոր բժիշկներ ամբողջ աշխարհից: Իսկ մինչ այդ այդ էլ մասնակցեցի Փարիզի ամենահայտնի ՝ Գյուստավ Ռուսիի անվան ուռուցքաբանության կենտրոնի կազմակերպվածց մաստեր կլասին: Հետագայում այնտեղ մեկնելու հնարավորություն կունենան նաեւ մեր մյուս բժիշկները: Կարծում եմ բժշկի ամենակարեւոր հատկանիշը նպատակասլացությունն է:  Պետք է կարողանալ մշտապես հետեւել աշխարհում տեղի ունեցող նորարություններին ու օգտագործել պրակտիկայում: Տեղում կանգնած մնալով ոչնչի հասնել հնարավոր չէ: Այդ սկզբունքով ենք առաջնորդվում ես եւ մեր կլինիկայում աշխատող  մյուս բժիշկները:

Ռոզա Բարաքյան

-Տիկին Բարաքյան, բժշկությունը Ձեր երկրորդ մասնագիտությունն է: Ի՞նչու ընտրեցիք այս բարդ ճանապարհը  եւ ի՞նչ հատկանիշներ պետք է ունենա լավ բժիշկը:

- Բժիշկ լինելը դա կոչում է եւ երբ հասկանում ես , որ ունես այդ կոչումը նահանջելու իրավունք այլեւս չկա: Կյանքի մի փուլում ես հասկացա, որ իրավունք չունեմ բժշկությամբ չզբաղվելու: Տարիներ շարունակ աշխատելով տարբեր բուժհաստատություններում հասկացա, որ ընտրությունս ճիշտ էր: Յուրաքանչյուր բժշկի կյանքում լինում են հիասթափություններ, լինում են դժվարություններ, բայց կանգ առնել չի կարելի:   «Էրեբունի» հիվանդանոցի ուռուցքաբանության բաժանմունքի բացման օրվանից եմ աշխատում ու կարող եմ ասել, որ սա թույլ մարդկանց տեղ չէ:  Բաժանմունքը աշխատանքը սկսեց շատ փոքր ծավալներից եւ այսօր արդեն  կարող ենք արձանագրել, որ տարվա առաջին երեք ամսվա ընթացքում արդեն 500 հիվանդ ենք ընդունել, երկու տարում մեր այցելուների թիվը գերազանցել է 3000-ը: Կարծում եմ, ստատիստիկ տվյալները խոսուն են… Մեր նվաճումներից է այն, որ մենք երբեք չենք դոփում տեղում, ձեռք բերածով չենք բավարարվում, աշխատում ենք հետ չմնալ աշխարհի ռիթմից: Մեզ համար ամենից կարեւորը հիվանդի առողջությունն է եւ դա զուտ ասված խոսքեր չեն: Յուրաքանչյուր հիվանդ մտնելով մեր հիվանդանոց դառնում է մեզ հարազատ մարդ, որին պետք է օգնենք ցանկացած գնով:

-Հիվանդների եւ հատկապես ուռուցքային հիվանդություն  ունեցող մարդկանց  հետ շփումը մի շարք բարդություններ է ենթադրում: Արդյո՞ք համաձայն եք այն մտքին, որ հիվանդը պետք է իմանա ողջ ճշմարտությունը իր հիվանդության մասին:

-Մենք մաքսիմում անկեղծ ենք մեր հիվանդների հետ: Այո, հիվանդը անպատճառ պետք է իմանա իր հիվանդության մասին, բայց պետք է հատուկ հմտություն ունենաս՝ խնդիրը ճիշտ ներկայացնելու համար: Բժիշկը իր տեսքով, ձայնով, պահվածքով պետք է հիվանդին հասկացնի, որ  խնդրի հետ ինքը միայնակ չէ: Կա մեկը, ով պատրաստ է իր հետ հիվանդության դեմ պայքարել մինչեւ վերջ: Իհարկե, դա չափազանց դժվար է, երեւի թե բժշկի աշխատանքի ամենածանր, բայց եւ ամենակարեւոր   հատվածն է: Երբ հիվանդը դիմում է հիվանդության որոշակի փուլում, բժիշկը պարտավոր է նրան բացատրել, ցույց տալ բուժման ճանապահը, որ պետք է անցնեն համատեղ: Եթե հիվանդը հստակ չպատկերացնի ինչ փուլերով պետք է անցնի, ճանապարհի կեսից կհոգնի ու հետ կկանգնի: