Էժան ստենտավորում. տուժում է կամ հիվանդը, կամ՝ բժիշկը

Սրտի ստենտավորման գինը Հայաստանում կրկնակի նվազել է: Կարծես թե լավ նորություն է: Բայց միայն առաջին հայացքից: Արդյո՞ք հնարավոր է պետության կողմից հատկացված գումարով կատարել որակյալ ստենտավորում: Ինչպե՞ս է ստացվում, որ Հայաստանում սրտի վիրահատությունը մի քանի անգամ ավելի էժան է, քան ամբողջ աշխարհում: Այս և այլ հարցերի շուրջ զրուցել ենք «Քանկոր»  սրտաբանական բժշկական կենտրոնի տնօրեն Շահեն Խաչատրյանի հետ:

-Պարոն Խաչատրյան, սրտի ստենտավորման գինը Հայաստանում կրկնակի նվազել է: Կարելի է ենթադրել, որ մինչ այսօր մարդիկ չհիմնավորված ավելի գումար են մուծել ստենտավորման համար:

- Ոչ, դա սխալ մոտեցում է: Ես հակառակ կողմից կնայեմ այդ հարցին և կարող եմ ասել, որ այսօր է Հայաստանում չհիմնավորված էժան ստենտավորումը: Դա կարելի է հասկանալ պարզ տրամաբանությամբ: Ստենտները արտադրվում են Եվրոպայում և դրանց գինը ինքնին շատ բարձր է, այդ պատճառով էլ արտերկրում  ստենտավորումը 15-25 հազար եվրո արժե: Մեզ նախարարությունից որոշակի գումար են տրամադրում և ասում՝ սրտի ստենտավորումը պետք է կատարել՝ տեղավորվելով այդ գումարի մեջ: Դա ինչպե՞ս է հնարավոր դառնում: Մի քանի տարբերակ կա.  կամ պետք է բժշկին աշխատավարձ չտալ, կամ պետք է առնել շուկայի ամենաէժան և անորակ ստենտները, կամ պետք է խուսափել  հարկային դաշտից, կամ էլ պետք է կամավոր սկզբունքով  ծառայել Հայաստանի Հանրապետությանը: Մենք՝ ես և «Քանկոր»  բժշկական կենտրոնում աշխատող բժիշկները, ընտրել ենք վերջին տարբերակը: Ինչպե՞ս են վարվում մյուս բժշկական կենտրոնները՝ ես չէ, որ պետք է պարզեմ:

- Ստացվում է՝ եթե էժան, ուրեմն անորակ կամ էլ հարկային դաշտից դուրս:

-Փաստորեն այդպես, կամ էլ բժիշկները չեն վարձատրվում: 90-ականների սկզբին մարդկանց ապրելիության միջին տարիքը Հայաստանում 60-63-ն էր, հիմա միջին ապրելիությունը կազմում է 73-75 տարեկան: Բժշկության մեջ, մասնավորապես սրտաբանությունում ներդրվել են մեթոդներ, որոնք երկարացնում են կյանքը: Այսօր աշխարհում հիվանդանոցային սուր ինֆարկտից մահանում է հիվանդների 0,2 տոկոսը: Աշխարհում ընդունված մեթոդները կիրառվում են Հայաստանի շատ  հիվանդանոցներում, սակայն շատ տեղերում դա վերածվում է բիզնես ծրագրի, մեթոդը իրականացվում է ոչ թե հիվանդի կյանքը փրկելու, այլ մեծ շահույթ ստանալու համար: Մարդիկ հավատում են, որ ստենտավորմամբ, սրտի վիրահատությամբ փրկվում են: Թե ինչ թիմով և ինչ որակով կարվի տվյալ վիրահատությունը՝ հաճախ այնքան էլ չի կարևորվում: Կարևորը շահույթն է և բիզնեսի զարգացումը:

-Ո՞րն է լուծումը, ինչ քայլեր պետք է ձեռնարկվի իրավիճակը  փոխելու համար:

- Միակ ելքն այն է, որ առողջապահության նախարարը այնքան ուժեղ, այնքան հզոր լինի իր թիմով, որ ասի՝ մենք այս ծառայությունը չենք կարող մատուցել պետպատվերի շրջանակում, բոլորի համար անվճար  սրտի վիրահատություն անելու հնարավորություն չունենք: Կամ էլ՝ չենք կարող 700 000 մարդու համար անվճար սրտի վիրահատություն անել, 70 հազար մարդու համար կանենք, ոչ թե բժիշկներին հատկացնի որոշակի գումար և նրանց դնի անելանելի վիճակի մեջ: Կրթությունը և մասնագետը պետք է հարգվեն և նորմալ վարձատրություն ունենան:

-Հայաստանում նոր կառավարություն է ձևավորվել, նոր կարգեր են, կարո՞ղ ենք ակնկալել նոր փոփոխություններ:

- Առաջիկա 20 տարում որևէ փոփոխություն, ըստ իս, պետք չէ ակնկալել: Երկիրն այնպես է քանդվել, առողջապահության ոլորտն այնպես է ավերվել, որ ամեն ինչ պետք է զրոյից սկսել: Տարիներ շարունակ սրտի վիրահատություն իրականացնելու համար պետպատվերի շրջանակում մեկ միլիարդից ավելի գումար է հատկացվել մի հիվանդանոցի, որը ոչ մի սրտի վիրահատություն չի արել, բայց այդ գումարները  ծախսվել են:  Դեռ ինչքան ժամանակ պետք կգա, որպեսզի այս իրավիճակը շտկվի: Եթե անգամ այսօր արվեն այդ ճիշտ քայլերը, երկու տասնամյակ անց միայն  կտեսնենք արդյունքը:

-Որո՞նք են առաջնային քայլերը, որ պետք է արվեն առողջապահության ոլորտը առողջացնելու համար :

 - Առաջին հերթին պետք է բժիշկների նոր սերունդ ստեղծվի, մտածող մարդկանց նոր սերունդ ձևավորվի… Մեկ միջամտային  սրտաբան պատրաստելու համար 10-15 տարի է անհրաժեշտ, որպեսզի նա տիրապետի մասնագիտական գաղտնիքներին և ճիշտ բուժումներ կատարի: Այսօր Հայաստանում չկա այդ մասնագիտությունը, անգամ համալսարանական մակարդակով չկա դպրոցը, որ նման մասնագետ պատրաստի: Եղած բժիշկներն էլ հեռանում են Հայաստանից: Գուցե դաժան բան եմ ասում, բայց այդպես է: Հայաստանում մի քանի սրտի վիրարբույժ է մնացել, մնացողներն էլ ճանապարհի վրա  են: Հայաստանը 10000-ից ավելի բժիշկ է լքել, որովհետև չկա ուսուցողական բազա, չկա պետական հովանավորություն, չկա աշխատավարձ…. Դրա համար էլ Գերմանիայի հիվանդանոցներում ամենից մեծ թիվը կազմում են Հայաստանից  գնացած  բժիշկները:

-Ամեն դեպքում մնացողներ կան: Օրինակը «Քանկոր» բժշկական կենտրոնում աշխատող բժիշկներն են, որոնց արած վիրահատությունների մասին հրաշքներ են պատմում….

-Հայաստանում բժշկական կենտրոն բացելը և պահելը մեղմ ասած չափազանց դժվար է, ու ես կասեի նաև՝ ինչ-որ տեղ անիմաստ: Շատ ժամանակ ես աշխատավարձ չեմ ստանում, որպեսզի կարողանամ իմ բժիշկներին վարձատրել: Չեք հավատա, բայց այնպես էլ է  լինում, որ ես իմ աշխատողներին ասում եմ, տասնհինգ վիրահատություն ես արել, բայց ես կարող եմ վարձատրել միայն հինգի համար: Ու մարդիկ, որ Հայաստանի լավագույն մասնագետներն են, համակերպվում են ու շարունակում են աշխատել: «Քանկորում» հավաքվել է էնտուզիաստների թիմ, որոնց համար կարևորը գումարը չի, բիզնեսը չի, այլ մարդկային կյանքեր փնտրելը:

Ես կյանքում և աշխատանքում մի կարգախոս ունեմ, որով առաջնորդվում եմ մշտապես: Խավարն անիծելու փոխարեն մի լույս վառիր: Հիմա ես իմ թիմի հետ վառել եմ այդ լույսը և առաջ եմ շարժվում…..

- «Քանկոր»  բժշկական կենտրոնում են կենտրոնցած սրտի ծայրահեղ ծանր հիավանդություններ ունեցող մարդիկ: Կա՞ն միջամտություններ, որոնք չեն կատարվում Ձեր կենտրոնում և Հայաստանում:

- Չափազանց քիչ են  միջամտությունները, որ մենք չենք կատարում: Բնածին բարդ արատներ կան, առիթմոլոգիական խնդիրներ, որոնց համար հատուկ թանկարժեք սարքավորումներ են անհրաժեշտ, որ Հայաստանում չկան: «Քանկոր»-ը համագործակցում է Եվրոպայի շատ հայտնի կլինիկաների հետ, և այդ դեպքերում մեր հիվանդներին ուղորդում ենք այնտեղ: Մնացած բոլոր դեպքերում տարին մի քանի անգամ վերապատրաստում անցած բժիշկների թիմը մատուցում է բարձրակարգ, եվրոպական ստանդարտներին չզիջող բուժօգնություն: Մենք առաջնորդվում ենք աշխարհում ընդունված ու փորձված բուժման  ամենաժամանակակից  մեթոդներով: Արդյունքների մասին խոսում են վիճակագրական  տվյալները: Հինգ տարում կատարվել է ավելի քան 12000 սրտի վիրահատություն` ստենտավորումներ և բաց վիրահատություններ: Հետվիրահատական կազդուրման,ապրելիության, կյանքի որակի բարելավման ցուցանիշները լիովին   համընկնում են Եվրոպական լավագույն չափանիշներին:

- Նշեցիք, որ սրտաբանության մեջ ներդրվել են մեթոդներ, որոնց շնորհիվ հնարավոր է բարձրացնել ապրելիության շեմը և բարելավել կյանքի որակը: Ի՞նչ մեթոդներ են դրանք:

 -Մենք աշխատում ենք հետևյալ սկզբունքով, ոչ թե բուժում ենք ինֆարկտը, այլ չենք թողնում, որ այն առաջանա: Սրտամկանի ինֆարկտը չի առաջանում ուրախանալու կամ տխրելու, կամ էլ հուզվելու պատճառով: Դա ժողովրդական ֆոլկլոր է: Ինֆարկտի դեպքում անոթը փակվում է հիմնականում տարիներ շարունակ զարգացող աթերոսկլերոզի պատճառով: Տարիներ առաջ ընդունված էր նախաինֆարկտային վիճակում գտնվող մարդուն երկարատև բուժում նշանակել, որը միայն երկարաձգում է  անոթի փակվելու  ժամանակը: Այսօր արդեն մենք կատարում ենք միջամտություն, չենք թողնում փակվի, այսպիսով փրկելով հիվանդի կյանքը և կարճացնելով  բուժման ընթացքը: