Միշտ պայքարել եմ, որ ստեղծվեն համալսարանային կլինիկաներ, որոնք կադրերի դարբնոց կլինեն

Համալսարանական կլինիկաները, որոնք, ըստ հանրապետության վաստակավոր բժիշկ, բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ՀՀ առողջապահության նախարարության գլխավոր ուրոլոգ, Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի ուրոլոգիայի և անդրալոգիայի ամբիոնի վարիչ, ուրոլոգիայի պատրիարք Իվան Աղաջանյանի, պետք է լոկոմոտիվի դեր խաղան և շատ առաջադեմ լինեն, կառավարության կողմից բավարար չափով չեն հովանավորվում:

- Ըստ ձեզ, Հայաստանում ապահովվա՞ծ են բավարար պայմաններ որակյալ բժշկության համար:

- Այստեղ ամեն մարդ իր ձևով է առաջ շարժվում: Հայաստանում շատ կան մասնավոր հիվանդանոցներ, որոնց տերերը` կախված նրանից, թե ինչպիսի ֆինանսական հնարավորություն ունեն, տարբեր մակարդակի են կահավորում այդ հիվանդանոցները և ներգրավում են բավական առաջատար բժիշկների: Կարծում եմ, որ այդ մասնավոր հատվածը լավ առաջ կգնա: Սակայն, ամենաթույլ կողմն այն է, որ համալսարանական կլինիկաները, որոնք պետք է լոկոմոտիվի դեր խաղան և շատ առաջադեմ լինեն, կառավարության կողմից բավարար չափով չեն հովանավորվում: Եթե կառավարությունը թասիբ ունի, պետք է այդ կլինիկաներն այնպես կահավորի, որ նրանք որևէ բանով չզիջեն մասնավոր կլինիկաներին: Այդ դեպքում մրցակցություն կլինի և այդ մրցակցությունն ավելի լավ արդյունքների կբերի, ինչպես որ արտասահմանում է, օրինակ, Միացյալ Նահանգներում:

- Որո՞նք են առաջնային խնդիրները, որոնց լուծումը հնարավորություն կտա ոլորտը զարգացման նոր մակարդակի բարձրացնել:

- Կարծում եմ, այդ հարցի պատասխանն ավելի լավ առողջապահության ոլորտի ղեկավարները կտան, այսինքն` նախարարը կամ իր տեղակալները, որովհետև ես քաջ ծանոթ չեմ, թե իրենք ինչ ծրագրեր ունեն: Համենայն դեպս, ինձ թվում է, որ պետք է ավելի մեծ շփումների մեջ լինենք մեր ղեկավարության հետ, գոնե, ասենք, գլխավոր մասնագետները: Նախարարության ղեկավարության կողմից նրանց հետ միասին աշխատանքը, ինձ թվում է, պետք է ավելի հաճախ լինի, ինչ-որ խորհրդակցություններ, մտքերի փոխանակումներ լինեն և այլն, որովհետև այն մարդիկ, որոնք պատասխանատու են մասնագիտության զարգացման համար, պետք է շատ շփումներ ունենան ղեկավարության հետ, և ղեկավարությունը, ըստ երևույթին, պետք է նրանց լսի, որովհետև չի կարող առողջապահության նախարարությունն այնքան խորն ըմբռնի հիմնախնդիրները, ինչպես կարող են ըմբռնել գլխավոր մասնագետները: Նրանք շփվում են արտասահմանի հետ, գնում են, գալիս են, հյուրեր են ընդունում, կարդում են, տեղյակ են, որովհետև գիտական աշխատանքով են զբաղվում, դասախոսություններ են կարդում: Այսինքն` տեղյակ մարդիկ են, և ինձ թվում է, որ աոողջապահության նախարարության ղեկավարության և գլխավոր մասնագետների, Հայաստանի բժշկական ասոցիացիաների նախագահների շփումն ուղղակի շատ կարևոր և անհրաժեշտ է:

Ամբողջ աշխարհում այդ ասոցիացիաներն ամենամեծ դերն ունեն, որովհետև կառավարություններն իրենց շատ են վստահում, իրենց հանձնարարում են… Օրինակ, մասնագիտական գրքերի լույս ընծայումը, բժշկական որակի, դժվարությունների վերլուծությունը, սխսլների ուսումնասիրումն ասոցիացիաներն են անում: Ասոցիացիաների դերը Հայաստանում գնալով պետք է ավելի մեծացվի, դա է կարևորը:

- Դուք մասնագիտական առումով պաշտպանված զգո՞ւմ եք ձեզ, ի՞նչ քայլեր են պետք բժշկի պաշտպանվածության ու հեղինակության բարձրացման համար:

- Ունիվերսալ մոտեցում գոյություն ունի այս հարցում: Բժիշկները պետք է աշխատեն միջազգային ուղեցույցներով ` եվրոպական, ամերիկյան (ռուսականը դեռ այնքան զարգացած չէ, բայց, այնուամենայնիվ, կա): Եթե բժիշկն աշխատում է ուղեցույցով, նա, վատագույն դեպքում, անհամեմատ ավելի քիչ սխալներ թույլ կտա, քան եթե ուղեցույցը հաշվի չառնի: Եթե հիվանդի բողոքը վերլուծելու ժամանակ հաստատվի, որ բժիշկը նախատեսված ուղեցույցով ամեն ինչ ճիշտ է արել, այդ դեպքում նրան վտանգներ, պատասխանատվություն չի սպառնա, իսկ եթե ուղեցույցով նախատեսվածի խախտում է թույլ տվել, ապա պետք է անպայման պատասխանատվության ենթարկվի: Մի րոպե պատկերացրեք, որ բանակը չունենա կանոնագիրք, ի՞նչ կկատարվի… Բայց բանակն ունի կանոնագիրք և սովորեցնում ու պահանջում է, որ իր զինծառայողները կանոնագրքի պահանջները սրբորեն կատարեն, չկատարելու դեպքում հետևում է կարգապահական կամ քրեական պատասխանատվությունը:

- Հիմա տարբեր քննարկումներ են լինում պետպատվերի շուրջ: Ըստ ձեզ, ո՞րն է առավել արդյունավետ և արդարացի մեխանիզմը:

- Պետպատվերի գումարները, կարծում եմ, տարիների ընթացքում կավելանա, հիմա այդ գումարն, իհարկե, չի փակում այն ծախսերը, որոնք կապված են վիրահատության հետ, և բնական է, որ հարց է առաջանում հավելավճարի, որն օրինական չէ, բայց կիրառվում է, որովհետև կա վիրահատության շուկայական գին, և կա պետպատվերով նախատեսված ինչ-որ գումար, որը 3-4 անգամ ավելի ցածր է, քան իրականում շուկայական գինն է այդ վիրահատության: Կարծում եմ, պետությունը որ ավելի հարստանա, պետպատվերի գումարը կավելանա և կբավականացնի, որ այդ վիրահատություններն ամբողջությամբ արվեն պետպատվերի սահմաններում: Պետպատվերը կարևոր է, որովհետև չունևոր մարդկանց համար ուրիշ ճար չկա, բացի նրանից, որ նրանք պետք է պետպատվերով վիրահատվեն: Ես շատ եմ կարևորում պետպատվերը և հուսով եմ, որ կգա ժամանակ, երբ կյանքը միգուցե այնքան լավանա, որ բոլոր հիվանդները պետպատվերով բուժվեն:

- Հայաստանում արդեն գործում է բժիշկների կրեդիտավորման համակարգը: Ըստ ձեզ, ինչպիսի՞ն է դրա արդյունավետությունը:

- Արդյունավետության մասին դեռ չեմ կարող ասել, բայց որ սկսել է գործել կրեդիտավորման համակարգը, շատ կարևոր է: Որպեսզի բժիշկը բժշկական գործունեություն իրականացնի, պետք է արտոնագիր (լիցենզիա) ունենա: Հիմա մեզ մոտ այդ արտոնագրերը չկան փաստաթղթի ձևով: Այդ արտոնագիրը ստանալու համար բժիշկը պետք է կրեդիտներ ներկայացնի, որ այսքան ժամ գիտական աշխատանքով է զբաղվել, այսքան ժամ դասախոսություն է լսել, այսքան ժամ գործնական աշխատանք է կատարել և այլն, և այլն: Այդ ամեն ինչի համար կրեդիտներ են ստանում, և կրեդիտների քանակությունն է, որ թույլ է տալիս ստանալ արտոնագիր: Եթե բժիշկը 5 տարվա ընթացքում ո՛չ դասախոսության է գնացել, ո՛չ գիտական աշխատանք է կատարել, ո՛չ դասախոսություն է կարդացել և այլն, ուրեմն նա չի կարող առաջադեմ բժիշկ լինել, հետևաբար պետք է արտոնագրից զրկվի կամ չստանա:

- Կա՞ արդյոք առողջ մրցակցություն Հայաստանի առողջապահության ոլորտում: Շատ բժիշկներ բողոքում են մոնոպոլիաների առկայությունից:

- Չեմ կարծում, թե Հայաստանի առողջապահության ոլորտում անառողջ մրցակցություն է: Եթե հիվանդանոցը լավ է կահավորված, եթե բժիշկները բարձր որակավորում ունեն, իհարկե, հիվանդն այնտեղ պետք է գնա: Մյուսներն էլ պետք է նրանից սովորեն, թե ինչպես լավ աշխատեն: Անառողջ մրցակցություն ես չեմ զգացել, չեմ տեսել: Հիվանդն ինքն է որոշում որ բուժհաստատություն դիմի, ազատ է ընտրության հարցում:

- Եթե ձեզ արտերկրից աշխատանքի առաջարկ ներկայացնեին, կլքեի՞ք հայրենիքը:

- Երբեք:

- Ինչպե՞ս եք վերաբերում բժիշկներին, որոնք լքում են հայրենիքը:

- Դժվար է նրանց քննադատել, որովհետև ամեն մեկն իր պատճառն ունի, բայց ես կարծում եմ, որ մայր բուհում իր կրթությունը ստացած բժիշկը պարտավոր է հայրենիքի հանդեպ իր պարտքը վերադարձնել:

- Դուք կգերադասեիք աշխատել մասնավո՞ր, թե պետական հիվանդանոցում: Ինչո՞ւ…

- Իհարկե, պետական, որովհետև ես այնտեղ իմ ներուժը կարող եմ օգտագործել և՛ գիտական աշխատանքում, և՛ դասախոսությունների մեջ, և՛ կադրերի պատրաստման մեջ: Այնպես որ, պրոֆեսորի ասպարեզը, իմ կարծիքով, մասնավոր հիվանդանոցը չէ, այլ պետական համալսարանային կլինիկան:

- Ինչպե՞ս բարձրացնել բնակչության վստահությունը ոլորտի նկատմամբ:

- Ակտիվ աշխատելով:

- Կա՞ն որոշակի առաջարկներ, որոնք կուզեիք ներդրվեին առողջապահական համակարգում:

- Իմ ամբողջ աշխատանքի ընթացքում պայքարել եմ, որ ստեղծվեն համալսարանային կլինիկաներ, որոնք պետք է կադրերի դարբնոց լինեն: Հիմա իմ այդ առաջարկն արդեն ներդրվել է, ընթացքում է: Օրինակ, Լոնդոնի ամբողջ կենտրոնում համալսարանային կլինիկաներ են, հարմարեցրած է այնպես, որ ուսանողը շատ ժամանակ չկորցնի մի կլինիկայից մյուսը գնալու համար: Թուրքիայում, ուր գնացել էի, նույնիսկ ամեն մի փոքրիկ բժշկական համալսարան ունի իր համալսարանային կլինիկան: Միայն համալսարանային կլինիկայում է, որ կարող են լիարժեք կրթություն ստանալ, համալսարանային կլինիկան այն դպրոցն է, որտեղ պրոֆեսորները պետք է ասիստենտություն անեն իրենց ուսանողներին: Այնպես չէ, ինչպես մասնավոր կլինիկայում` պրոֆեսորը վիրահատում է, ուսանողն էլ կողքից նայում է: Այստեղ հակառակն է:

Կարծում եմ, Հայաստանի բժիշկները պետք է ոչ միայն հայաստանյան, այլև միջազգային ասոցիացիաների անդամներ լինեն, որպեսզի ներդաշնակ զարգացում ապահովեն: Միջազգային ասոցիացիայի անդամ լինելը բժշկին թույլ է տալիս, որ ասոցիացիայից մասնագիտական գրքեր, ամսագրեր, տեսանյութեր ստանա, գնա, նրանց ժողովներին մասնակցի, Հայաստանի պես երկրների համար կիսով չափ զեղչում են անդամավճարները: Կարծում եմ, առողջապահության նախարարությունը շատ մեծ ուշադրություն պետք է դարձնի, որ Հայաստանի բժիշկները լինեն միջազգային ասոցիացիաների անդամներ:

Մենք գնում ենք եվրոպական ուրոլոգիական ասոցիացիայի նիստեր և այնտեղ առնչվում աշխարհի ամենազարգացած բժիշկների հետ, լսում նրանց դասախոսությունները, տեսնում նրանց արած վիրահատությունները, ծանոթանում այն գրականության հետ, որը լույս է տեսնում արտասահմանում, տեսնում տեսաֆիլմեր և այլն, և այդ բոլորը նպաստում է մեր զարգացմանը: Կարծում եմ, դա շատ կարևոր բան է: Շատ կարևոր է նաև, որ Հայաստանի բժիշկները հասկանան օտար լեզու կամ օտար լեզուն բավարար մակարդակի իմանալու անհրաժեշտությունը, որպեսզի այդ ժողովների ժամանակ ոչ թե զբոսաշրջության վերածեն իրենց այցելությունները, այլ խորապես հասկանան ինչի մասին է դասախոսությունը: Առանց օտար լեզվին բավականաչափ տիրապետելու, բժիշկը չի կարող առաջանալ:

Առողջապահական համակարգ մասնագիտական պարբերական, N3