Գրիգորի Գրիգորյան. Պետությունը ԲԿ-ներին չպետք է դնի բիզնեսի մսաղացի տակ

Առողջապահական ոլորտը մեզանում բավականին զգայուն է. հակասական է բժշկի և բժշկության նկատմամբ հասարակության վերաբերմունքը: Գաղտնիք չէ, որ մարդու առողջությունն այսօր հաճախ է դառնում բիզնես սակարկությունների առարկա` ոլորտի ապաշնորհ կազմակերպիչների կողմից: Միանշանակ է, որ համակարգն ունի այնպիսի խնդիրներ, որոնց լուծման մեխանիզմներն ու հնարավորությունները պետության գործառույթների սահմաններում են, որոնք, սակայն, տևական ժամանակ մնում են անկատար: Այս և հարակից այլ թեմաների շուրջ «Առողջապահական համակարգ» մասնագիտական պարբերականը  զրուցել է բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ակադեմիկոս, «Արմենիա» բժշկական կենտրոնի գլխավոր տնօրեն Գրիգորի Գրիգորյանի հետ:

-Պարո՛ն Գրիգորյան, ո՞րն է պետության թիվ մեկ գործառույթն առողջապահության ոլորտում:

-Շատ գլոբալ հարց եք ուղղում ինձ: Կփորձեմ նույն կերպ պատասխանել... Անհրաժեշտ է ներդնել այնպիսի համակարգ, որը կհավաստի պետության պարտավորությունը իր քաղաքացիների առողջության պահպանման ու բուժսպասարկման կազմակերպման հարցում: Պետությունն իր առողջապահական համակարգին պետք է վերաբերվի իբրև հանրային արժեքի և պահի իր անմիջական հոգածության տակ: Առողջապահության ոլորտի զարգացումը պետք է ընկալվի իբրև պետության գերակա շահ: Միևնույն ժամանակ պետք է վեր հանել  Հայաստանի առողջապահության ոլորտում գերակա ճյուղերը ու ջերմոցային պայմաններ ապահովել դրանց կայացման համար:

-Ասում են, որ ուժեղ առողջապահական համակարգ կարող է լինել միայն հարուստ երկրներում, իսկ մեր պետությունը շատ խոցելի է այս առումով:

-Դա կեղծ արդարացում է, այդպիսի մտածողությամբ մարդիկ իրավունք չունեն զբաղվելու ոլորտի զարգացմամբ: Պետությունը պետք է շատ զգույշ, խնամքով ու խելամիտ տնօրինի առողջապահության ոլորտի եղած հատկացումները: Ճիշտ տնտեսվարման պարագայում ոլորտի զարգացման համար կստեղծվեն իրական նախադրյալներ: Կայացած ու կանգուն առողջապահական համակարգ կարելի է ունենալ առաջինը` սրտացավությամբ ու տիրոջ զգացողությամբ, երկրորդը` իրական ծրագրերով ու պրոֆեսիոնալ մոտեցմամբ:

-Գաղտնիք չէ, որ մենաշնորհը խեղդում է Հայաստանը գրեթե բոլոր ասպեկտներում, ամեն բան վերածվում է առևտրային հարաբերությունների, այդ թվում, ցավոք, նաև բժշկական ոլորտը: Ո՞րն է Ձեր մոտեցումն ու առաջարկը:

-Չի կարելի բիզնես անել մարդու հիվանդության հաշվին: Մեր գործը առաքելություն է, պարտավորություն, և պետությունը մեզ չպետք է դնի «բիզնեսի մսաղացի տակ»: Իսպառ պետք է բացառվի բուժհաստատությունների նկատմամբ պետության դրսևորած խտրական վերաբերմունքը` անկախ որևէ շարժառիթից: Բուժհաստատությունները մեր համակարգի ծիլերն են, և պետք է յուրաքանչյուրին վերաբերվել  հատուկ ջերմությամբ ու սիրով: Չի կարելի թույլ տալ օլիգարխիկ բարքերի թափանցումը առողջապահություն: Պակաս չարագործություն չեն համակարգի հանդեպ նաև դեմպինգային դրսևորումները:  Այսօրվա կորուստը վաղը վերականգնել արդեն չի լինի: Ուստի պետք է ստեղծել այնպիսի վերահսկողական գործիքներ, որտեղ նաև բժիշկները ներգրավված չեն լինի զանազան մեքենայությունների մեջ, չեն մասնակցի  դեղագործական կամ դիագնոստիկ ընկերությունների կողմից առաջարկվող սպառողական խաղերին: Չեն արատավորի բժշկի բարձր անունն ու հեղինակությունը, հետևաբար` բարձր կպահեն մեր երկրի առողջապահական համակարգի իմիջը: Տեսեք, հանրությունը կանխակալ վերաբերմունք ունի առողջապհական ոլորտի նկատմամբ ընդհանրապես, բուժհաստատությունների և՛ մասնագիտական, և՛ բարոյական նկարագիրը վարկաբեկված է մեծ մասամբ արհեստականորեն: Ուրեմն ի՞նչ պետք է անել. առաջին հերթին ներդնել այնպիսի համակարգ, որը կերաշխավորի բժիշկների կիրթ և պատասխանատու լինելը: Հիվանդների հանդեպ հոգատարությունը կդրվի ոչ միայն բժիշկ-հիվանդ փոխհարաբերությունների առանցքում, այլև ողջ համակարգի: Ինչ խոսք, բուժսպասարկումը ենթադրում է կոմերցիոն դրսևորում, բայց հակացուցված է այն  առաքելությունից վերածել էժան առևտրի:  Պետք է փրկել բժշկի պատիվը և նրան չվերածել կոմերսանտի: Խնդիրը, հավատացեք, ոչ այնքան բժիշկն է, որքան համակարգը, որ բժիշկներին խաղի կանոններ է թելադրել: Հավատացնում եմ, որ մեր երկրի իրական բժշկական համայնքը չկամությամբ է հայտնվել այս առևտրային խաղի կանոններում: Բժիշկը կոչում է:

-Պարոն Գրիգորյան, Դուք բազմափորձ բժիշկ եք և առողջապահական ոլորտի նույնքան փորձառու կազմակերպիչ, ինչպես ասում են` ներսի մարդ եք: Ցանկացած բնագավառում մասնագետն ունենում է ինչպես մեծ հաջողություններ, այնպես էլ ձախողումներ, որոնցով չափվում է վերջինիս որակը: Բժշկի պարագայում արդյոք ճիշտ է տվյալ բժշկին որակավորում տալ մահացությունների թվով:

-Այո՛, ես «միջի մարդ» եմ և ոլորտի լավն ու վատը գիտեմ գերազանց: Հենց դա է ինձ իրավունք վերապահում միանշանակ կարծիքներ հայտնելու: Ուստի, պատասխանատու կերպով ասում եմ, որ չի կարելի բժշկի որակը չափել մահացությունների թվով: Կտրականապես թյուր ու սխալ մոտեցում է դա: Սակայն չի էլ կարելի երեկվա անփորձ ուսանողին միանգամից բազմեցնել բժշկի պատվավոր աթոռին: Պետք է ներդնել «բժշկի օգնականի» ինստիտուտը` որպես սերնդափոխության ու փորձի փոխանակման կարևոր օղակ: Բուժանձնակազմի վերապատրաստման ու կատարելագործման խնդիրները պետք է դրված լինեն առողջապահական համակարգի ամենօրյա օրակարգում: Պետք է ներդնել բժիշկների աշխատանքի որակն ու գործունեությունը չափող իրական համակարգեր: Ասեմ ավելին` հատուկ հոգածություն պետք է զգան հենց բժիշկները: Առողջապահական համակարգում ամենաանպաշտպան շերտը հենց նրանք են: Նրանք են իրենց ամենօրյա աշխատանքում կրում հասարակության դժգոհությունը համակարգից: Պետք է ստեղծել նրանց իրավունքները երաշխավորող և պաշտպանող  ծառայություններ: Մեր գիտակցության մեջ պետք է ամրագրված լինի,  որ հիվանդանոցը շենք կամ պատեր չեն: Բուժհաստատությունը նույնիսկ սարքավորումները չեն, որոնց առկայությունը, ինչ խոսք, ժամանակի պահանջ է: Մեր բուժհաստատությունները, ավելին`մեր առողջապահական համակարգը, առաջին հերթին մեր բուժանձնակազմերն են` սկսած հենց տեխնիկական աշխատողներից մինչև  բուժքույրեր ու բժիշկներ: Ավելի հեռուն գնալով` ես պնդում եմ, որ հատուկ կարգավիճակ պետք է տրվի մեր առաջատար, հեղինակավոր բժիշկներին: Ոչ ավել, ոչ պակաս` նրանք ազգային արժեք են: Ինքներդ նայեք, թե վերջին շրջանում ինչպիսի բարձրակարգ բժիշկների արտահոսք ենք ունեցել: Ուղղակի արյունահոսել ենք: Սա պարզապես աղետ է մեր առողջապահական համակարգի համար: Ինչպե՞ս է, որ օտար երկրների կլինիկաներում նրանք արժանավայել և մասնագիտական բարձր որակի ու պատասխանատու ծառայություններ են մատուցում: Հետևապես, մեզանում արհեստականորեն չի կայացվում ոլորտը: Մինչդեռ իրական ծրագրեր են պետք… իրական…

-Ի՞նչ եք կարծում, բժշկության ոլորտը պետք է պետության մենաշնորհը լինի, թե՞ այստեղ անելիք կամ օգտակար ներդումներ կարող է ունենալ նաև մասնավոր հատվածը: Այս համատեքստում խոսենք նաև դեղորայքի շուկայի մասին` որպես ոլորտի ածանցյալ, բայց և անբաժանելի մաս:

-Պետությունը մեր ոլորտում պետք է դոմինանտ լինի, բայց ոչ մենաշնորհյալ: Իհարկե, մասնավոր սեկտորը ևս պետք է ակտիվորեն մասնակցի ոլորտում ընթացող գործընթացներին. աշխարհում սա ընդունված և լիարժեքորեն արդարացված մոտեցում է, եթե պետությունը սահմանում է խաղի հավասարակշիռ և անկողմնակալ կանոններ: Ցանկացած ոլորտում մասնավոր ներդրողը, եթե վաշխառու չէ, եթե ազնիվ է, իր բիզնես հետաքրքրություններից զատ, պետք է հոգատար, սրտացավ վերաբերմունք դրսևորի այն հատվածի նկատմամբ, որին թիրախավորել է իր բիզնես պլանում: Մեր ոլորտում առավել ևս մարդը և նրա առողջությունը ոչ թե պետք է հանդիսանա մասնավոր բիզնեսը զարգացնելու նպատակ, այլ մասնավոր բիզնեսը պետք է լինի միջոց` մարդուն առողջ ու երջանիկ դարձնելու համար: Հենց այստեղ է, որ խախտվում են բժշկի ու առհասարակ բժշկության առաքելության և բիզնեսի սահմանները, որոնք սերտաճում են իրար մեջ և փակուղու առաջ կանգնեցնում հասարակությանն ու ոլորտը: Այսուհանդերձ, երկրորդ կարծիք չկա, որ պետք է երաշխավորված լինեն նաև մասնավոր բուժհաստատությունների իրավունքները: Բարձրացնելով նրանց վերահսկողության մակարդակը` պետք է խրախուսել նաև նրանց ջանքերով ու միջոցներով նորարար տեխնոլոգիաների ներդրումները: Ինչ վերաբերում է դեղորայքի շուկային, այստեղ ևս իրական վերահսկողություն է պետք: Խնդիրը միայն դեղորայքի գները չեն, որոնք հիմնականում անտրամաբանական բարձր են: Սակայն պետք էլ չէ դեղագործական ընկերություններին վերաբերվել որպես «յուղոտ» հարկատուների, այլ ընդհակառակը` անհրաժեշտ է նվազեցնել հարկերն ու տուրքերը, բայց հարկադրել, որ գները իջեցվեն գրեթե ինքնարժեքին մոտ: Շատ կարևորում եմ դեղատներին տրվող աշխատանքային թույլտվության վերահսկողությունը: Պետք է հատուկ ուսումնասիրության առարկա դարձնել դեղորայքի պահպանման հնարավորություններն ու ստանդարտները: Ես ուզում եմ այս ամբողջ զրույցի համատեքստում մի շատ կարևոր բան շեշտել. վստահաբար պետք է ներդնել պարտադիր պետական առողջապահական ապահովագրության ինստիտուտը: Այս պրակտիկան պետք է ընդօրինակել: Սա կլինի մեր ոլորտի փրկօղակներից մեկը, գուցեև` գլխավորը: Բայց այստեղ ևս պետք է լինել շատ զգույշ և խուսափել հնարավոր չարաշահումներից: