Արա Այվազյան. Բացակայում է որոշումները վերամշակելու ճկունությունը
Վնասվածքաբանության ու օրթոպեդիայի գիտական կենտրոնի Մանկական վնասվածքաբանության ու օրթոպեդիայի բաժանմունքի ղեկավար Արա Այվազյանի խոսքը «Բարեփոխումների աջակցության հանրային նախաձեռնության» կազմակերպած «Բժշկական ապահովագրության ներդրումը Հայաստանում» թեմայով քննարկման ժամանակ
Ապահովագրության մասին խոսելուց առաջ ճիշտ կլինի հարց տալ՝ ընդհանրապես ինչու՞ ենք մենք ուզում փոխել համակարգը: Մենք ուզում ենք փոխել, որովհետև որոշակի խնդիր ունենք ներկայիս համակարգում: Դրա համար պետք է նախ ներկայիս համակարգի հիմնախնդիրների մասին խոսել, որովհետև եթե այդ խնդիրները սիրուն տեղափոխվեն հաջորդ համակարգ, ինչ գեղեցիկ էլ հնչի անունը, ոչ մի բան չի փոխվի: Մենք այսօր հետաքրքիր համակարգ ունենք, որը մնացել է Սովետական Միությունից, անգլիական ինչ-որ ձևերից վերամշակված, դրան ավելացել է ամերիկյան ապահովագրական համակարգերի անկախ գործունեության ոճը, որն այդքան էլ չի աշխատում Հայաստանում: Պետական սեկտորում մենք ունենք մի շարք խնդիրներ, որոնք անընդհատ լուծվում են, անընդհատ խառնվում են, անընդհատ եփվում են: Այդ խնդիրներից մշտականը անհրաժեշտ գումարի բացակայությունն է: Ցանկացած պետություն էլ, եթե գումար ունենար, կցանկանար իր բնակչությանը պատշաճ բժշկական օգնություն տրամադրել: Բայց մենք հիմա ունենք ցածր ֆինանսավորվող առողջապահական համակարգ: Դրա հետ միաժամանակ մենք ունենք յուրահատուկ առողջապահական կազմակերպություններ. մենք ունենք մոտավորապես 17 ստուգող կազմակերպություն, որոնք վերահսկում են պետության տված գումարների ընթացքը: Կարող է՝ թվերը մոտավորապես սխալ ասեմ. մեկը ֆինանսական կողմն է ստուգում, մյուսները՝ այլ: Պետական միջոցների ճիշտ ծախսելն են, այսպես ասած, ստուգում: Այդ կազմակերպությունները անընդհատ տարբեր հիվանդանոցներ են գնում, ստուգում են, և որոշակի ֆորմալ ձևակերպմամբ խախտումներ են նշում ՝ այստեղ ստորագրությունը չկա, այնտեղ մի քիչ ճիշտ չի ձևակերպված և այլն: Այսինքն՝ ինչ-որ գումար հետ են բերում հիվանդանոցից: Եվ ինչ է վերջում ստացվում. պետությունը 100 միավոր տալուց հետո այսպես թե այնպես տարվա վերջում 20 միավոր ինչ-որ կերպ ձեռք է բերում: Ունենք քաղաքացիներ, ովքեր անընդհատ գանգատներ ունեն, ունենք բժիշկներ, ովքեր անընդհատ գանգատներ ունեն, և ունենք քարի պես առողջապահական համակարգ: Որևէ մի խումբ, կազմակերպություն, բժիշկ չկա, որ անընդհատ գործարկի, փոփոխություններ մտցնի ներկա օրենսդրության մեջ, աշխատակազմում, որ վերամշակի ու լուծի այդ խնդիրները: Երբ որոշում է լինում առողջապահական համակարգի կողմից, այդ որոշումը պրակտիկորեն անբեկանելի է կամ անփոփոխ է, քարի նման մնում է, և բոլորը ստիպված են դրան ենթարկվել: Ճկունության բացակայությունն է. նստում են կաբինետում որոշում են ընդունում, հետո բոլորը պիտի տակից դուրս գան: Եվ այդ ճկունության բացակայությունն անընդհատ առաջացնում է խնդիրներ: Եվ ինչ լինում է՝ ո՞վ է մեղավոր, բժիշկն է մեղավոր: Մեր թույլ օղակը բժիշկն է, և հարցը այստեղ ապացուցողականության մեջ չէ, հարցը մարդկանց մոտեցման մեջ է, մարդիկ ուզում են պատժած լինել, այլ ոչ թե ուղղել: Պետք է ստեղծել այնպիսի մշակույթ, համակարգ, որ սխալը չկարողանա այլևս կրկնվել: Եթե սխալը ամեն կրկնվելիս մենք պատժում ենք, դրա փոխարեն ուրիշն է կրկնվում, և մարդկանց մեջ վախի մթնոլորտն է միայն շատանում: Պետք է լինի մարդկանց մի խումբ ,, որոնք ոչ թե վնասեն կամ պատժեն, այլ ուղղեն, որվհետև ոչ մի օրինագիծ, ոչ մի աշխատող համակարգ չի կարող առաջին անգամից իդեալական մշակված լինել, ցանակացած որոշում վերամշակումների կարիք ունի, և այդ վերամշակումների բացակայությունը բերում է այս խնդիրներին, որ մենք այսօր ունենք: Եթե ապահովագրությունը լինում է պետական վերահսկողության տակ, ապա նույն խնդիրները, որոշումները, որ օրինակ, գործում են սոցփաթեթի համար, ուղղակի նույն կերպ տեղափոխում ենք: Ոչ մի բժշկի համար գաղտնիք չէ, որ այդ համակարգի գները այնքան ցածր են, որ շատ բժիշկներ ուղղակի հրաժարվում են վիրահատել, կամ հիվանդանոցներին ընդհանրապես ձեռք չի տալի: Եթե հասարակ աթրոսկոպիան արժե միջինը 400 000, ո՞նց կարող է սոցփաթեթով 200 000 սահմանվել, ո՞վ կաշխատի այդ գնով: Ադ սարքավորումը ավելի թանկ արժե, ափսոս է, երկու անգամ կօգտագործես, կփչանա, բա հետո ո՞վ է պատասխան տալու: Գները մշակվում են, սա է ու վերջ, դուք ստորագրել եք, ընդհանուր փաթեթը սա է, վերջ: Չի վերամշակվում, ճկունությունը բացակայում է:
Ինչպես հայտնի է՝ բժշկության հիմքը պրոֆիլակտիկան է: Այսօր մեր պրոֆիլակտիկ բժշկությունը կատարվում է կլինիկաներում: Բոլոր երեխաներին բաժանվում են գրքեր, որտեղ գրված է, թե որ մասնագետը երբ պիտի զննի: Ես հետաքրքրության համար խնդրում էի ծնողներին բերել այդ գրքերը և նայում էի: Իմ ոլորտի մասին խոսեմ. օրթոպեդը, որ գրված է, թե տարեկան 4 անգամ պիտի նայի, նայում է զրո անգամ, զրո, որովհետև այս պրոֆիլակտիկան չի աշխատում: Ինչու՞, որովհետև պոլիկլինականերն ունեն կա՛մ օրթոպեդի հաստիք, կամ ընդհանուր վիրաբույժի, և գերադասում են ընդունել այդ մասնագետին: Հարց 2-րդ՝ հիվանդը չի ստացել օրթոպեդի՝ իրեն հասանելիք պետական հետազոտությունը, ուզում է գնալ պետական հիվանդանոց: Պետական հիվանդանոցը պետպատվեր ունի բուժման գծով, բայց չունի պետպատվեր՝ հետազոտման, խորհրդատվության և նմանատիպ գծերով: Ու նեղ մասնագիտական խորհրդատվություն հիվանդը չի ստանում կամ ստանում է իր հաշվին: Այս տարի շատ մեծ դրական փոփոխություն տեղի ունեցավ: Փարոսի խումբը, որը արժանի էր դրան և վաղուց պետք է դա արվեր, իմ կարծիքով, սկսեց ֆինանսավորել ավելի ադեկվատ, բայց այստեղ մի հետաքրքիիր բան ստացվեց: Հրամանի մեջ նշված է՝ 18-ից բարձր անձանց: Ծնողը թևը ջարդում է, պետությունը նրան ֆինանսավորում է, իսկ մինչև 18 տարեկան ցանակացած երեխայի կոտրվածքի դեպքում որևիցե պետական կազմակերպություն չի ֆինանսավորում նրա մետաղական կոնստրուկցիաները: Ես չգիտեմ՝ մնացած բնագավառներում ինչպես է: Հավանական է, որ ամեն մեկում էլ այդ տիպի ինչ-որ խնդիր կա:
