Հայմորիտներ ու կիստաներ, որոնք պետք է բուժի դիմածնոտային վիրաբույժը

Ի՞նչ դիմածնոտային հիվանդություններ կարող են առաջանալ հասարակ չբուժած ատամից։ Պարզվում է, որ դրանք շատ են ու ունենում են բավական լուրջ բարդություններ։ Իսկ թե ինչ բարդություններ են դրանք, ինչ գանգատներ են առաջացնում ու ինչպես են բուժվում կներկայացնի «Արթմեդ» բժշկական վերականգնողական կենտրոնի դիմածնոտային ծառայության բժիշկ Լեոնիդ Եվգենիի Պոդոլսկին։  

Դիմածնոտային շրջանի շատ հիվանդություններ ժամանակին ու ճիշտ բուժում չստանալու դեպքում կարող են հանգեցնել բավական լուրջ ու անդառնալի բարդությունների: Առավել հաճախ հանդիպում են օդոնտոգեն հայմորիտները, որոնք առաջանում են հայմորյան խոռոչում ատամնային միկրոֆլորա հայտնվելու պատճառով: Ժամանակին ու ճիշտ չբուժվելու դեպքում այն կարող է քայքայել ոսկրային հյուսվածքը, բացի այդ հարքթային խոռոչները կապ ունեն ակնագնդի և գլխուղեղի հետ կարող է առաջացնել ակնանյարդի նևրիտ, մենինգիտ, գլխուղեղի աբսցես և այլն: Այդ պատճառով էլ դեմքի շրջանում ծանրության զգացում, դեպի աչքեր, քունք, ականջ ճառագայթող ցավ, քթից շճային կամ թարախային բնույթի արտադրություն, մինչև 40 աստիճանի ջերմություն ունենալու դեպքում պետք է անմիջապես դիմել բժշկի։ Լ․ Բժիշկ Պոդոլսկին նշում է, որ  այս ախտանշանների դեպքում սովորաբար դիմում են ԼՕՌ մասնագետի կամ ստոմատոլոգի, որն էլ ուղեգրում է դիմածնոտային վիրաբույժի մոտ: Բայց հիվանդն ինքն էլ կարող է զգալ, որ հայմորիտն ատամնածին է, և առանց ժամանակ կորցնելու դիմի հենց դիմածնոտային վիրաբույժի: «Եթե հիվանդն ունի քայքայված, անառողջ ծամիչ ատամներ, ատամներն իրար հպելիս կամ ծամելիս ցավ է զգում, և միաժամանակ ունի հայմորիտին բնորոշ ցավեր, ապա նա ամենայն հավանականությամբ ունի օդոնտոգեն հայմորիտ»:

Եթե սուր շչային կամ սուր թարախային հայմորիտ է, բուժումը կատարվում է կոնսերվատիվ դեղորայքային, քթի փչոցներ հակաբիոտիկներով թերապիա, հայմորյան խոռոչի պունկցիա և լվացումներ։ Դրանից հետո, եթե հայմորյան խոռոչում կա պլոմբանյութ, վատ բուժած ատամի արդյունքում, կատարվում է վիրահատություն, օտար մարմնի և պաթոլոգիական հյուսվածքների հեռացում։ Կարևոր է, որ կատարվի նաև պատճառային ատամի հեռացում, որպեսզի բացառվեն կրկնությունները: Իհարկե պատահում է, որ այս վիրահատությունը կատարում են ԼՕՌ մասնագետները, բայց քանի որ ատամը չեն հեռացնում, հայմորիտը կրկնվում է, և հիվանդը կրկին ստիպված է լինում անցնել նույն մղձավանջի միջով:

Դիմածնոտային բժիշկը նշում է, ո մեկ այլ բարդություն ևս: Հաճախ այդ նույն չհեռացված ատամից կարող է առաջանալ կիստա: Կիստան դիմածնոտային շրջանի մեկ այլ լուրջ պաթոլոգիա է: Կիստան հեղուկով լի բարորակ գոյացություն է, որը կարող է առաջանալ վերին ու ստորին ծնոտներում, ժամանակի ընթացքում մեծանում է, սկսում քայքայել ոսկրային հյուսվածքը: Երբեմն ոսկորն այնքան է բարակում, որ առաջանում է ծնոտի կոտրվածք: Կիստայի առանձնահատկությունն այն է, որ զարգանում է առանց ախտանշանների, այնքան ժամանակ մինչև մարդը դեմքին չի նկատում անհամաչափություն և ուռածություն: Երբեմն կիստաները պատահաբար են հայտնաբերվում ԼՕՌ-ի կամ ստոմատոլոգի այլ խնդրով դիմելիս՝ ռենտգենով հետազոտության արդյունքում: Երբեմն կիստան կարող է ավելի վաղ հայտնաբերվել, եթե բորբոքվի, ու հիվանդը ցավեր ունենա։

Բժիշկ Պոդոլսկին ներկայացնում է կիստայի բուժման առանձնահատկությունները. «Նախ մենք պետք է որոշենք կիստայի բնույթը, որովհետև լինում են կիստոզ ձև ունեցող չարորակ գոյացություններ: Այդ պատճառով էլ նախ կատարվում է ցիտոլոգիական հետազոտություն: Եթե պարզվում է, որ այն բարորակ է, կատարվում է վիրահատություն, կիստան հեռացվում է: Քանի որ կիստան քայքայում է ոսկորն ու խոռոչ առաջացնում, կատարում ենք նաև օստեոպլաստիկ միջամտություն. լրացնում ենք ոսկրանյութով, որպեսզի հետագայում հնարավոր լինի պրոթեզ կամ իմպլանտ տեղադրել և ապահովել ծամիչ ֆունկցիան»:  

Ընդհանրապես, դիմածնոտային պաթոլոգիաներից խուսափելու համար պետք է ժամանակին բուժել անառողջ ատամները և աշխատել չսխալվել ստոմատոլոգի ընտրության հարցում, որովհետև սխալ բուժած ատամները, ինչպես ժամանակին չբուժած ատամները կարող են դառնալ բորբոքումների՝  ֆլեգմոնաների և աբսցեսների առաջացման պատճառ: Դրանց բուժմամբ ևս զբաղվումեն դիմածնոտային բժիշկները:  Փափուկ հյուսվածքներում կուտակվում է թարախ. աբսցեսը պատիճավորված թարախն է, իսկ ֆլեգմոնան բջջանքի տարածուն թարախային բորբոքումն է: