ՀԻՊՈՖԻԶ. գեղձերի «դիրիժոր»
Հիպոֆիզ, մարդու և ողնաշարավոր կենդանիների ներզատական գեղձ, որը կարևոր դեր է խաղում հորմոնային կարգավորման գործընթացներում։ Գտնվում է գանգի խոռոչում՝ թրքական թամբի փոսիկում և ոտիկով միացած է գլխուղեղի հետ։ Հիպոֆիզի ձևը, չափերը և կշիռը առանձին տեսակների մոտ տարբեր են և կախված են տարիքից ու օրգանիզմի ֆիզիոլոգիական վիճակից։ Մարդու հիպոֆիզի կշիռը 0, 5—0, 6 գրամ է։
Հիպոֆիզը ղեկավարում է բոլոր պերիֆերիկ գեղձերի աշխատանքը: Այն համարվում է էնդոկրին գեղձերի « դիրիժորը», «վարպետ գեղձը»: Հետևաբար հիպոֆիզի լիարժեք կամ թերի աշխատանքից է կախված մյուս բոլոր գեղձերի աշխատանքը: Օրինակ, եթե վահանաձև գեղձը յոդի պակասի պատճառով թերի է աշխատում և սկսում է քիչ հորմոն արտադրել, ապա հիպոֆիզը օգնության է հասնում վահանաձև գեղձին, աշխատանքի ակտիվացմամբ: Եվ հակառակը, հիպերթիրեոզի, այսպես կոչված թունավոր զոբի ժամանակ էլ ճնշում է վահանաձև գեղձին, որպեսզի նա քիչ հորմոն արտադրի: Հիպոֆիզը բաղկացած է առաջային/ գեղձային/, միջին և հետին/ նյարդային/ բլթերից։ Առավել բազմազան է առաջային բլթի դերը, նրա բնականոն ֆունկցիայով են պայմանավորվոծ օրգանիզմի աճն ու բազմացումը, նաև ածխաջրային, հանքային, ճարպային և սպիտակուցային փոխանակությունները։
Պրոլակտին հորմոնը արտադրվում է ադենոհիպոֆիզում /հիպոֆիզի առաջային բլթում/ ։ Նորմալ պայմաններում նա ապահովում է կնոջ կաթնարտադրությունը։ Պրոլակտինի քանակի բարձրացումը կարող է առաջացնել՝ էրեկտիլ դիսֆունկցիա, լիբիդոյի /սեռական ցանկության/ իջեցում, կնոջ մոտ խանգարվում է դաշտանային ցիկլը, որն իր հերթին կարող է անպտղության պատճառ լինել:
Պրոլակտինի բարձր մակարդակը կարող է լինել՝ հիպոֆիզի ադենոմայի հետևանք, նաև վահանաձև գեղձի թերի աշխատանքի, ծանր երիկամային և լյարդային անբավարաության, անորեքսիայի/նյարդային/, և որպես որոշակի դեղորայքի կողմնակի էֆֆեկտ։
Հիպոֆիզի ադենոմաները լինում են մակրո և միկրո տեսակի/ ըստ չափի/, վիրահատական և կոնսերվատիվ բուժում պահանջող, հիմնականում բարորակ են։
