«Ուռուցքային հիվանդությունների բուժումը ոչ թե վիրաբույժների, այլ ուռուցքաբանների խնդիրն է»

«Արթմեդ» բժշկական կենտրոնի գլխի և պարանոցիվիրաբուժության ծառայության ղեկավար, վիրաբույժ-ուռուցքաբան Արամ Բադալյանը մինչ օրս բազմաթիվվիրահատություններ է կատարել: Նրա շնորհիվ հարյուրավոր հուսահատ հիվանդներ այսօր արդեն ապրում են առանց ուռուցքի մասին հիշելու: Տարիներ շարունակ աշխատելով չարորակ գոյացություններ ունեցող հիվանդների հետ, բժիշկն այն համոզմանն է, որ ուռուցքային հիվանդությունների վերացումը ոչ թե վիրաբույժների, այլ ուռուցքաբանների խնդիրն է: Ուռուցքաբանը լուրջ տեղ է հատկացնում նաևգիտագործնական աշխատանքին` որպես կատարյալ արդյունքի հասնելու կարևոր ճանապարհ: Ուռուցքների տարածումը և ուշ դիմելիությունը կանխելու հարցում բժիշկը խիստ կարևորում է նաև իր կուտակած փորձն ու հմտությունները գործընկերների և հիվանդներիշրջանում տարածելը:

- Պարո՛ն Բադալ յան, որո՞նք են գլխի և պարանոցի շրջանի ամենատարածված ուռուցքները և ի՞նչախտանշանների դեպքում է ուռուցքաբանին դիմելը խիստ անհրաժեշտություն: 

- Գլխի և պարանոցի շրջանում քաղցկեղի տեսակները տասից ավելի են, բայց տարածաշրջանում առավել տարածված են բերանի խոռոչի, կոկորդի, վահանաձև  գեղձի, հարականջային թքագեղձերի և մաշկի քաղցկեղը:

Նախ անդրադառնանք բերանի խոռոչի՝ լեզվի, լորձաթաղանթի ուռուցքներին, որոնք կարող են ծխելու և ալկոհոլի օգտագործման հետևանք լինել: Այս գործոնները, քաղցկեղ ունենալու հավանականությունը մեծացնում են 20-30 անգամ: Այս հիվանդության դեպքում բերանի տեսանելի հատվածում առաջանում են վերքեր և խոցոտումներ, որոնք չեն վերանում երկար ժամանակ: Հիվանդները չիմացության կամ այլ պատճառներով հաճախ դիմում են բժշկին բավական խորացած փուլում:

Կոկորդի քաղցկեղի առաջնային նշաններից է ձայնի փոփոխությունը. այն կարող է միանգամից կտրվել, խռպոտանալ: Ավելի խորացած փուլում առաջանում են ցավեր կոկորդի շրջանում: Այս հիվանդությունը բնորոշ է 45-65 տարեկան տղամարդկանց, ովքեր երկար տարիներ ինտենսիվ ծխում են:

Դժբախտաբար Հայաստանը հանդիսանում է նաև վահանաձև գեղձի հիվանդությունների էնդեմիկ զոնա: Գեղձի շրջանում առաջացած բարորակ ուռուցքները սխալ բուժման կամ ժամանակին բժշկի չդիմելու պատճառով կարող են վերածվել չարորակ գոյացությունների (իհարկե, եթե հաշվի չառնենք այն դեպքերը, երբ միանգամից չարորակ ուռուցք է գոյանում): Վահանաձև գեղձի ուռուցքներն առավելապես բնորոշ են կանանց, ինչը պայմանավորված է նրանց էնդոկրին և իմունային համակարգերի  ավելի լարված աշխատանքով: Վահանաձև գեղձի քաղցկեղն օրգանիզմում հորմոնալ խախտումների պատճառով հանդիպում է նաև երեխաների շրջանում ու շատ արագ աճում: Հիվանդության առաջին նախանշանները կարող են լինել ցավերը պարանոցի առաջնային շրջանում: Առաջ է գալիս նաև հոգնածություն, լարվածություն, սրվում է նյարդային վիճակը: Վահանաձև գեղձի հիվանդությունները շատ դանդաղ են զարգանում, լինում են դեպքեր, երբ հիվանդը բժշկի է դիմում 5-10 տարի հետո միայն: Բայց այսօր մասնագետները մեկ սանտիմետրից մեծ գոյացությունն արդեն ախտորոշում են: Իսկ առկա հանգույցի տեսակը, բնույթը միայն հետազոտումից հետո կարելի է որակել: Ի դեպ, ոչ բոլոր բարորակ գոյացությունները պետք է հեռացնել: Փոքր չափսերի խպիպները կարելի է բուժել դեղորայքի միջոցով: Այստեղ արդեն անհրաժեշտ է ուռուցքաբանի և էնդոկրինոլոգի համագործակցությունը: Ոչ մի վիրաբույժ չի հրաժարվում վիրահատել վահանաձև գեղձի գոյացություները. վիրահատում են և՛ էնդոկրին վիրաբույժները, և՛ ընդհանուր վիրաբույժները: Սակայն իրականում ճիշտ կլինի, որ չարորակ ուռուցքներով  զբաղվեն ուռուցքաբանները, քանի որ այդ հիվանդությունը երկարատև ու փուլային աշխատանք է պահանջում հիվանդի հետ:

- Ո՞ր դեպքերում է բացառվում քաղցկեղի վիրահատությունը:

- Եթե նախկինում քաղցկեղ կոչվող չարիքը ոչ բոլոր դեպքերում էր համարվում վիրահատելի, ապա այժմ նույնիսկ զարգացածության չորրորդ աստիճանի նախնական փուլում կարելի է վիրահատել և դրական արդյունք ստանալ: Այն այլևս կյանքի դատավճիռ չէ: Քաղցկեղով հիվանդների 50% արդեն լիարժեք բուժվում են, այսինքն՝ հիվանդությունը չի կրկնվում առաջիկա հինգ տարիների ընթացքում: Միայն բացառիկ դեպքերում քաղցկեղը կարող է կրկնվել քսան կամ քառասուն տարի անց: 

Դեռևս հանրության և նույնիսկ բժիշկներից շատերի կարծիքով կան քաղցկեղի տեսակներ, որոնք չի կարելի վիրահատել, և որպես բուժման առաջնային ու միակ ճանապարհ ընտրվում են քիմիաթերապիան կամ ճառագայթային թերապիան: Օրինակ՝ լեզվի քաղցկեղը, որ կարող է տարածվել բերանի հատակի մկանների, կոկորդի վրա, ըստ մինչ այժմ տարածված կարծիքի, չի վիրահատվում, մինչդեռ կարելի է վիրահատել և հասնել լավ արդյունքի: Այսքան ժամանակ մեզ դիմած հիվանդներից միայն երկուսը չեն վիրահատվել: Եթե հիվանդով զբաղվում է վիրաբույժ ուռուցքաբանը, ապա նա կհասկանա՝ ուռուցքը վիրահատելի՞ է, թե՞ ոչ:

- Որպես ուռուցքաբան ի՞նչն եք առավել կարևորում բուժման գործընթացում:

- Ինչպես ամբողջ բժշկության մեջ, այնպես էլ ուռուցքաբանության մեջ կան մշակված ուղեցույցներ, որոնցով ուղղորդվում են ողջ աշխարհի ուռուցքաբանները: Շատ կարևոր է հանդիպած հանգույցի պունկցիոն բիոպսիայի միջոցով ստանալ հստակ ախտորոշում, կատարել ուլտրաձայնային և ռադիոակտիվ հետազոտություն, որոնք բոլորն էլ Հայաստանում արվում են: Հետո կարելի է հստակ ախտորոշել՝ ինչ ուռուցք է, ինչ փուլում է գտնվում, ապա նոր միայն բուժման միջոցով հասնել ցանկալի արդյունքի: Յուրաքանչյուր ուռուցքաբանի խնդիրը հիվանդության արմատական վերացումն է: Դրա համար կան որոշակի ընդունված չափանիշներ: Մենք ունենք փորձ, հմտություն, տիրապետում ենք միջազգային ուղեցույցներին: Մենք միշտ զբաղվում ենք նույն գործով, իսկ բժիշկը, ով այսօր վիրահատում է մի օրգան, վաղը՝ մեկ այլ, բնականաբար ուռուցքների դեպքում չի կարող ունենալ ուռուցքաբանի փորձառությունը: Ոչ մի վիրաբույժ, ով ուռուցքներ է հեռացնում, ի տարբերություն ուռուցքաբանի, չգիտի, թե հաջորդ փուլում ինչ բուժում պետք է նշանակել:

Ուռուցքաբանական բուժումը մի քանի միջոցների համատեղում է: Չի կարելի երբևէ վերջնական մեթոդ համարել մեկը կամ մյուսը՝ բացառությամբ առանձին դեպքերի: Օրինակ՝ ուռուցքների մեծամասնությունը կարելի է բուժել նախ վիրահատական ճանապարհով, ապա շարունակել քիմիաթերապիայի և ճառագայթային բուժման համադրմամբ:

- Բժի՛շկ, ուռուցքի հեռացումը վիրահատական ճանապարհով կարելի՞ է համարել բուժման ավարտ, թե՞ հետվիրահատական շրջանում ևս պետք է աշխատել հիվանդի հետ:

- «Արթմեդ» բժշկական կենտրոնի գլխի և պարանոցի վիրաբուժության ծառայության առավելությունը նաև նրանում է, որ այստեղ շատ կարևորվում է հիվանդների հետվիրահատական վերականգնումը: Կատարված բարդ համակցված վիրահատությունների շնորհիվ վերականգնվում է ոչ միայն օրգանների ֆունկցիոնալությունը, այլև էսթետիկ տեսքը`դիմածնոտային շրջանի ոսկրերի, արտաքին մաշկային ծածկույթի և փափուկ հյուսվածքների ամբողջականությունը: Ի դեպ, վերականգնողական միջոցառումները անհրաժեշտության դեպքում շարունակվում են նաև պացիենտի դուրս գրումից հետո: Ավելին, կենտրոնում իրականացվում է հիվանդների մշտական դինամիկ հսկողություն առաջիկա 5 տարիների ընթացքում, իսկ առանձին դեպքերում ավելի երկարատև հսկողություն`ընդհուպ մինչև կյանքի վերջ:

Գրագետ բժշկի մոտ բուժվելու պարագայում հիվանդը ավելի մեծ շանս ունի ապաքինվելու, սակայն բուժման ամենատարբեր մեթոդներից ու մոտեցումներից զատ ևս կարևոր մի կետ կա ուռուցքաբանության մեջ՝ հիվանդի հոգեբանական վիճակը: Հոռետեսական տրամադրվածությունը, հոգեբանական ճնշվածությունը նպաստում են ուռուցքային գոյացության արագ զարգացմանը: Մարդիկ, ովքեր հավատում են իրենց հիվանդության բուժելի լինելուն, ավելի շուտ են վերգտնում առողջությունը: Կարևոր է նաև վստահության հաստատումը պացիենտի և բժշկի միջև: Ուռուցքի բուժումը համատեղ լրջագույն աշխատանք է, որ պացիենտն ու բժիշկը համատեղ են իրականացնում պացիենտի բնականոն կյանքը վերականգնելու նպատակով:

Առողջապահական համակարգ