Առաջընթաց ռևմատոլոգիայում. անբուժելի հիվանդություն այլևս չկա
Ռևմատոլոգիան իբրև ինքնուրույն մասնագիտություն ընդամենը 40-45 տարվա պատմություն ունի: Իսկառաջընթացն այս ասպարեզում վերջին տարիների ձեռքբերում է միայն և կապված է հետազոտման մեթոդների զարգացման, հիվանդությունների ախտածագման և պատճառագիտության մեջ հետազոտության լայնացման, ինչպես նաև շուկայում նոր դեղորայքի շրջանառության հետ:
Ի՞նչ առաջընթաց են ապրել վերջին տարիներին ռևմատոլոգիական հիվանդությունները, ի՞նչ վտանգ են դրանք ներկայացնում և արդյո՞ք կյանքի դատավճիռ են հանդիսանում, ինչպես տարիներ առաջ: Այս և նման այլ հարցերի է անդրադառնում ժամանակակից բուժական մեթոդներին տիրապետող, «Մուրացան» հիվանդանոցային համալիրի ռևմատոլոգ Վալենտինա Սերգեյի Վարդանյանը:
Վալենտինա Վարդանյանն ավարտել է Մ. Հերացու անվան Երևանի բժշկական համալսարանը, մասնակցել բազմաթիվ վերապատրաստումների, կոնֆերանսների, սիմպոզիումների աշխարհիի ամենատարբեր երկրներում՝ այդկերպ Հայաստան ներմուծելով ժամանակակից մասնագիտականմոտեցումները, դրանք կիրառելով սեփական պրակտիկայում, ինչպես նաև հաղորդելով երիտասարդ սերնդին. Վալենտինա Սերգեևնան ԵՊԲՀ Ներքին հիվանդությունների թիվ 1 ամբիոնի դասախոս է(դոցենտ.):
- Ամենատարածված ռևմատոլոգիական հիվանդություններից խոսենք, որո՞նք են, ինչպե՞ս ճանաչել:
- Ժողովրդի մեջ ընդունված է՝ բոլոր հիվանդությունները միավորել ու ռևմատիզմ անվանել, սակայն բուն “ռևմատիզմ” հիվանդությունը զգալիորեն տարբերվում է այլ ռևմատոլոգիական հիվանդություններից: Ռևմատոլոգիական հիվանդությունները տարբեր են, դրանք կարելի է պայմանականորեն խմբավորել: Տարածվածության առումով մեծ տեղ են զբաղեցնում դիֆուզ շարակցական հյուսվածքի հիվանդությունները. դրանց շարքում են համակարգային կարմիր գայլախտը, սկլերոդերմիան, Շեգրենի հիվանդությունը, շարակցական հյուսվածքի խառը հիվանդությունը, դերմատոմիոզիտը, որոնց ժամանակ կարող են ախտահարվել մաշկը, հոդերը: Դրանից մենք այնքան չենք վախենում, որքան վախենում ենք ներքին օրգանների ախտահարումից: Ցավոք կարող են անվերադարձ ախտահարվել երիկամները, գլխուղեղը, թոքերը: Ներքին օրգանների ախտահարման ժամանակ մեզ այլևս չեն անհանգստացնում հոդային կամ մաշկային ախտահարումները: Ամեն հնարավորության դեպքում հիվանդներին զգուշացնում ենք, որ հիվանդությունների սրացումներից խուսափելու համար հարկավոր է հնարավորինս շուտ՝ հենց առաջին ախտանշանների ժամանակ դիմել բժշկի: Հիվանդությունների առաջին արտահայտումները տարբեր են: Օրինակ՝ համակարգային կարմիր գայլախտը սկսվում է մաշկի, դեմքի ցանավորումից: Սկլերոդերմիայի ժամանակ պնդանում է մաշկը: Ռևմատոլոգիական հիվանդությունները հիմնականում առաջանում են իմունային համակարգի խանգարման պատճառով: Թեև մեծ է նաև գենետիկ, արտաքին միջավայրի, էնդոկրին խանգարումների վարկածը: Հիվանդությունների հաջորդ խումբը համակարգային վասկուլիտներն են: Այս հիվանդության ժամանակ իմունային համակարգի խանգարման հետևանքով առաջանում է անոթների բորբոքում: Զարգանում է հյուսվածքների բորբոքում, ֆունկցիայի խանգարում: Իսկ ահա վերջին պայմանական խումբը հոդերի քրոնիկ բորբոքային հիվանդություններ են, որոնց մեջ մտնում է, օրինակ, ռևմատոիդ արտրիտը՝ պոլիարտրիդը, Բեխտերևի հիվանդությունը, պսորիատիկ արտրիտը, հոդային համախտանիշը պարբերական հիվանդության ժամանակ, պոդագրան՝ հոդատապը:
Հոդային հիվանդությունների ժամանակ ևս ներքին օրգանը կարող է ախտահարվել, բայց հազվադեպ: Այս դեպքում մենք հիվանդին փրկում ենք վաղաժամ հաշմանդամությունից: Մեր նպատակն է հիվանդության կանգնեցումը, որպեսզի նորանոր հոդեր պրոցեսի մեջ չներառվեն, ախտահարված հոդերն էլ չցավեն:
- Ինչպե՞ս հասկանալ, որ ռևմատոլոգիական հիվանդության կրող ենք:
- Շատ կարևոր է սեփական անձն ու առողջությունը խնայելը: Երբեմն հիվանդներն անփութորեն են վերաբերվում իրենք իրենց. բժշկի են դիմում այն ժամանակ, երբ հիվանդությունն այնքան է հզորացել, որ այլևս հնարավոր չէ կանխել: Այս հիվանդությունների մեծ մասը, որ փաստորեն բորբոքային են, հաճախ ուղեկցվում են ջերմության բարձրացմամբ, վատ զգացողությամբ, քաշի կորստով և այլն: Հիվանդները հենց այդ դեպքերում են դիմում: Բնորոշ խնդիրներ կարող են ունենալ բժշկին դիմելուց դեռևս մեկ տարի առաջ: Այդ մասին իմանում ենք հիվանդի հետ զրուցելով: Ունեցել է անհանգստություն, սոնոգրաֆիա է արել, և, օրինակ, լյարդն է մեծացած եղել, այն ինչ բնորոշ է բորբոքային հիվանդություններին: Նման դեպքերում, երբ առկա են տարօրինակ զգացողություններ, պետք է անպայման հետազոտվել, չուշացնել բուժումը, քանի դեռ դանակը ոսկորին չի հասել:
- Որո՞նք են բուժման ճանապարհները, արդյո՞ք միայն դեղորայքային բուժում է իրականացվում:
- Այո, ռևմատոլոգիական հիվանդությունների բուժումն իրականացվում է հիմնականում դեղորայքի միջոցով: Հիվանդները սրացումից դուրս են բերվում հորմոնային դեղերի ՝ գլյուկոկորտիկոիդների միջոցով: Միաժամանակ նշանակվում են հիմքային՝ հիվանդությունը մոդիֆիկացնող պրեպարատներ: Կան սինթետիկ ՝ ավելի հին պրեպարատներ: Բիոլոգիական պրեպարատների ներկրման շնորհիվ հիվանդությունների բուժումը առաջընթաց է ապրել: Արտասահմանում հիվանդներն ապահովագրության միջոցով ստանում են այս պրեպարատները, ինչը ցավոք Հայաստանում դեռ հասանելի չէ: Հայ ռևմատոլոգների վերապատրաստումները, գիտելիքները երբեմն մեր երկրում կիրառելը դժվար է, քանի որ դեղորայքի ոչ ցածր գների պատճառով դրանք հասանելի են ոչ բոլոր հիվանդներին:
Ինչպես նշեցի՝ հիվանդություններից մի քանիսի դեպքում կարող են ախտահարվել ներքին օրգանները: Նման դեպքերում հիվանդներին մի քիչ ավելի «ագրեսիվ» ենք բուժում, քանի որ ռիսկի գործոնը մեծ է: Ռևմատոլոգիական հիվանդությունների բուժման անբաժանելի մասը հորմոնային պրեպարատներն են՝ պրեդնիզալոնը, որից ժողովուրդը վախենում է: Վախենալ պետք չէ, քանի որ, ցավոք սրտի, այսօր ամբողջ աշխարհում չկա որևէ այլ պրեպարատ, որը կարող է ավելի արագ ու արդյունավետ ճնշել իմունային բորբոքումը: Դրա հետ միաժամանակ մենք նշանակում ենք այլ պրեպարատներ, որոնք էլ հիվանդությունն են կանգնեցնում: Հորմոնալ պրեպարատները ռևմատոլոգի և թերապևտի ձեռքում նման են վիրաբույժի ձեռքում դանակի. դրանով կարող ես և՛ փրկել հիվանդին, և՛ սպանել:
- Կա՞ ապրելու բաղադրատոմս, որը հնարավորություն տա խուսափել հիվանդանալուց:
-Ցավոք երբեք չես կարող կանխատեսել, թե ինչը կարող է բացասական ազդեցություն ունենալ, չես կարող մարդուն հուշել, թե ինչպես է պետք է ապրել՝ չհիվանդանալու համար: Ամենակարևորն այն է, որ առաջին տարօրինակ ախտանիշների դեպքում պետք է դիմել բժշկի, չանտեսել: Որքան շուտ գտնեն իրենց բժշկին, վստահեն, այնքան հեշտ կլինի հիվանդության լուծման ճանապարհը գտնելը: Եթե նախկինում հիվանդությունների առկայությունը սարսափելի դատավճիռ էր մարդկանց համար, ապա հիմա արդեն ժամանակները այլ են, կարելի է առանց մեծ դժվարության բժշկի հսկողությամբ հաղթահարել հիվանդությունը և ապրել երկար:
