Անոթային վիրաբուժություն՝ համաշխարհային միտումներին զուգահեռ

«Մի՛ վնասիր» կամ «primum nоn nocere» (բառացի՝ «առաջին հերթին՝ մի՛ վնասիր»):
Բժշկական էթիկայի հնագույն սկզբունք, որը վերագրվում է Հիպոկրատին, չնայած բառացի Հիպոկրատի երդումն այն չի էլ պարունակում։  Այս սկզբունքն է դարեր ի վեր եղել հիվանդ - բժիշկ փոխհարաբերությունների, վստահության ու առողջության հիմնային գրավականը։

Զրույցս մի մարդու հետ է, ով հենց առաջին հայացքով, բառով ու շարժումով կարողացավ ստեղծել վստահություն իր և իր կատարած աշխատանքի նկատմամբ, հավատի ու լավատեսության հսկայական պաշարով բարդագույն թեմայի շուրջ տվեց ամենադրական և օբյեկտիվ տեղեկություններ, տրամադրվածություն, լիցքեր…
«Մասնագիտություն ընտրելիս կարևոր չափանիշ էր բարդ ու պատասխանատու բանով զբաղվելը, ինչը միևնույն ժամանակ կլիներ հնարավորինս նուրբ։  Ես անոթային վիրաբույժ եմ, իսկ անոթային վիրաբուժության մեջ ամեն ինչ ծայրահեղ է…»,- ասում է Տիգրան Քամալյանը։
Անոթային վիրաբույժը զբաղվում է անոթային համակարգի պրակտիկորեն բոլոր հատվածների խնդիրներով բացառությամբ սրտի և ուղեղի անոթների։
Արյունատար անոթներ. չափազանց բարդ համակարգ է, որն ապահովում է օրգանիզմի կենսական գործառույթները, իսկ երակներն ու զարկերակները մազանոթներին արյուն մատակարարող հիմնական կառուցվածքներն են, որոնք էլ արյունը հասցնում են բոլոր օրգաններին ու հյուսվածքներին։ Այս ամենն ապահովում է յուրաքանչյուր բջջին անհրաժեշտ սնունդը։
Զարկերակային համակարգի ամենաչնչին խանգարումն էլ անգամ հանգեցնում է տեղային արյան անբավարարության, ինչը ծայրահեղ բացասական ազդեցություն է ունենում օրգանների, հյուսվածքների և ամբողջական օրգան-համակարգերի գործունեության վրա։ Անոթները ենթարկվում են տարաբնույթ հիվանդությունների և կարող են վնասվել։ Անոթների փականների ու պատերի դեգրադացիան և վնասվածքները, անոթային լուսանցքի նեղացումը, աթերոսկլերոտիկ թիթեղիկների զարգացումն ու թրոմբային գոյացությունների առաջացումը հանգեցնում են արյան հոսքի դանդաղեցման, երակների պատերի բորբոքման և պաթոլոգիկ լայնացման։
Անոթային խնդիրներով զբաղվող գիտությունը՝ ի տարբերություն բժշկության մյուս դրսևորումների, որպես առանձին գործող գիտություն,  համեմատաբար երիտասարդ է։ Ունի մոտ 100-150 տարվա պատմություն։
Սիրտ-անոթային հիվանդությունները համարվում են ժամանակակից մարդու ամենատարածված խնդիրը՝ ԱՀԿ-ի տվյալներով։
Վլ. Ավագյանի անվ. ԲԿ-իբժշկական կենտրոնի անոթային և լազերային վիրաբուժության բաժանմունքը բժիշկ Տիգրան Քամալյանի գլխավորությամբ զբաղվում է անոթային հիվանդությունների ողջ հնարավոր սպեկտրով։ Ժամանակակից մեթոդներն ու տեխնոլոգիաները չեն շրջանցել կենտրոնը։ 

«Հետխորհրդային տարիներին ողջ ԽՍՀՄ-ում կար Վիրաբուժության համամիութենական գիտական կենտրոն, որը տեղակայված էր Մոսկվայում։ Այն ուներ միայն մի քանի մասնաճյուղ, որոնցից մեկը Ալ. Միքայելյանի ջանքերով դարձավ Միքայելյան վիրաբուժության ինստիտուտը։ Ունեցել ենք հզոր դիրք, մասնագետներ, ովքեր հեղինակել են  անոթային վիրաբուժության շատ մոտեցումներ, ուղեցույցներ, որոնք ուղարկվում էին Մոսկվա՝ առողջապահության նախարարություն, այնտեղից էլ հաստատվում, ուղարկվում էին խորհրդային միության այլ երկրներ  ու տարածվում»։
Ըստ բժիշկ  Քամալյանի՝ ԽՍՀՄ-ի փլուզումը, երկրաշարժը, պատերազմը չէին կարող լինել անհետևանք։ Ամեն ինչ քանդվեց ու սկսեց կառուցվել նորից, սակայն մնացին ավանդույթներ, որոնք հին հիմքի վրա նորն ու ավելի լավը դառնալու պատճառ եղան։  Այսօր անոթային վիրաբուժությունը Վլ. Ավագյանի անվ. ԲԿ-ում
զարգանում է համաշխարհային տենդենցներին զուգահեռ՝ աշխատելով անտեսել առաջ եկող բոլոր տեխնիկական խնդիրները։ «Կա ֆինանսավորման խնդիր՝  նոր սարքերի, նոր պրեպարատների ձեռքբերման, վերապատրաստումներին, կոնֆերանսներին մասնակցելու համար։ Նորն իմանալը, նորը վերցնելն ու զարգացնելը չափազանց կարևոր են,  քանի որ մենք ունենք  համաշխարհային բժշկությանը նոր տեմպերով հասնելու խնդիր և հնարավորություն»։  
Սրանք ուղղակի խոսքեր չեն. առաջին անգամ 2006 թվականին Հայաստանում կատարվեց վիրահատական միջամտություն լազերային սարքի միջոցով Վլ. Ավագյանի բժշկական կենտրոնում։  Սարքի հենց առաջին կիրառումից այն դարձավ ոչ թե բուն վիրահատական գործիք, այլ  նոր մոտեցմամբ միջոց վիրահատական ընթացքն ավելի թեթևացնելու ու վիրահատության ընթացքում անհամեմատ ավելի քիչ տրավմատիկ վնասվածքներ հարուցելու, ինչպես նաև առավելագույն կոսմետիկ արդյունք ապահովելու համար։
Այստեղ կատարվում են վերջութային պերիֆերիկ զարկերակների ստենտավորումներ, ինչը պրակտիկորեն միայն կենտրոնի մենաշնորհն է, նաև՝ այսպես կոչված, հիբրիդ զարկերակային վիրահատություններ, երբ անոթի մի հատվածում արվում է բաց, իսկ մյուսում փակ՝  էնդովասկուլյար ներանոթային միջամտություն։ Դա բավական բարդ է. արտերկրում  նմանօրինակ վիրահատությունը կատարվում է երկու և ավելի փուլերով, առանձին մասնագետների կողմից, իսկ այստեղ վիրահատությունը կատարվում է մեկ փուլով և ընդհանուր անուն կրող՝ անոթային վիրաբույժի կողմից։

«Սրտանոթային և առհասարակ՝ առողջական բոլոր խնդիրներն ու հիվանդությունները բացասական զարգացում են ապրում գիտատեխնիկական դարաշրջանի ակտիվ զարգացմանը զուգահեռ։ Սա ուղիղ հետևանք է մարդու առօրեայում ամենապրիմիտիվ փոփոխությունների ՝ նստակյաց կյանքը, գրասենյակային աշխատանքներ, հաճախ թռիչքներ ինքնաթիռով, իբրև թե գեղեցիկ, նորաձև, բայց օրգանիզմի վրա սխալ անդրադարձ ունեցող, ճնշող հագուստ… սրանք բարենպաստ պայմաններ են ստեղծում, օրինակ, վարիկոզի առաջացման համար»,- ասում է բժիշկը։
Ըստ նրա՝ երակային համակարգում ամենահաճախ հանդիպող հիվանդություններից է քրոնիկ երակային անբավարարությունը իր տարատեսակներով։ Դրանց ամենահաճախ հանդիպող սուր վիճակ են թրոմբոֆլեբիտները։   
Զարկերակային համակարգի հերթապահ հիվանդություններից է աթերոսկլերոզը, ինչի հետևանքով առավելապես ախտահարվում են ստորին վերջույթները։
Խնդիրն արտահայտվում է սկսած ուղղակի ցավից քայլելու ընթացքում,  մինչև օրինակ ամպուտացման ենթակա փտախտ։

Անոթային հիվանդություններն ու խնդիրները շատ են, իսկ համախտանիշները՝ նման ու հաճախ՝ ակնառու։
Վարիկոզ լայնացած տեսանելի հանգույցներ, այտուցներ, անբնական հոգնածություն հատկապես օրվա երկրորդ կեսին, տրոֆիկ փոփոխություններ՝ մաշկի գունափոխում, առանց պատճառի առաջացող վերքեր, մաշկի դյուրագրգիռություն… սրանք այն զարթուցիչներն են, որոնք պիտի պատճառ լինեն անոթաբանին այցելելու։
«Որպես կանոն՝ ավելի ճիշտ է բժշկի օգնությանը դիմել ամենաաննշան  ու փոքր երակների ու մազանոթների ակնառու խնդիրների դեպքում։ Այսպես անհամեմատ մեծանում է բուժման հավանականությունը առանց վիրահատական որևէ միջամտության»,- կարծում է Տիգրան Քամալյանը։
Պրակտիկորեն անհնար է կյանքի ընթացքում երբեք չդիմել անոթաբանին։ Չդիմել նշանակում է աչքաթող անել սեփական կյանքն ու առողջությունը։ Ըստ անոթաբանի՝ թիրախային հիմնական խմբում են քառասունն անց տարիքում գտնվողներն, ու հատկապես այս փուլից սկսած ցանկալի է մասնագետին այցելել գոնե տարին մեկ անգամ։
Սրտանոթային բոլոր խնդիրների դեպքում հիմնական պատճառները գրեթե նույնն են՝ պասիվ ապրելակերպ, ավելորդ քաշ, վատ սովորություններ՝ ծխել, խմել, խոլեստերինի մակարդակի բարձր ցուցանիշներ, սխալ  հագուստ, ինչպես նաև սխալ նստելու, պառկելու դիրքը, սեղմող-կտրող հագուստը, բարձր և կամ լրիվ տափակ կրունկները, սթրեսներ, դիաբետ…

«Հայաստանում մենթալիտետի ու սոցիալական վիճակի հետևանքով մարդիկ սովորել են բժշկի դիմել այն ժամանակ, երբ  մասնագետի արսենալն արդեն կարող է չբավարարել ու իր ուզածի չափ օգնելու հնարավորություն այլևս չկա։  Կան խնդիրներ, որոնց համար անգամ կարևոր ու հաշված են ժամերը, ու եթե հիվանդը դիմեր մեկ-երկու փուլ ավել շուտ՝ միանշանակ խնդիրը բժշկի համար կլիներ ավելի պրակտիկ լուծման ենթակա։
Սրա դեմ փորձում ենք պայքարել պոլիկլինիկաներում, բուժաշխատողների ու տեղամասային բժիշկների ագիտացմամբ՝ նմանօրինակ խնդիրներ ունեցող հիվանդների հայտնաբերման ու մեզ մոտ ուղղորդման միտումով։ Շատ ավելի դրական կլիներ իրավիճակը, եթե այս խնդրով ինտենսիվ զբաղվեին զանգվածային լրատվամիջոցները, քանի որ ինտերնետի դարաշրջանում դրանց ազդեցությունը բավական ծանրակշիռ է» ,-զրույցն ամփոփեց բժիշկ Քամալյանը։

"Առողջապահական համակարգ" մասնագիտական պարբերական