Խիզախումի քրոնիկոններ. Պատահար Չաք Քլոսի հետ

Փիրուզյան բժշկական կենտրոնը շարունակում է “Medicine in Art” ուշագրավ շարքը, որի շրջանակներում Ձեզ ենք ներկայացնում հանճարեղ նկարիչների գործերի միջոցով մեզ հասած մեծաթիվ արժեքավոր ու ուշագրավ փաստեր՝ կապված բժշկության հետ:   Այս անգամ անդրադառնալու ենք ժամանակակից հռչակավոր ամերիկյան նկարիչ Չաք Քլոսին (Չարլզ Թոմաս “Չաք” Քլոս , ծնվ. 1940թ-ին), ով համաշխարհային ճանաչում է ստացել իր շատ յուրահատուկ ոճի և մեծ չափերի դիմանկարների շնորհիվ: Նրա դիմանկարների հերոսներն իր ընտանիքի անդամներն են, ընկերները, ավագ նկարիչները, և իհարկե հենց ինքը՝Չաք Քլոսը. նա մեծաթիվ ինքնանկարներ է հեղինակել: Նկարչի վաղ գործերը մոնոքրոմ են` սև և սպիտակ, ֆոտոռեալիզմի ձևաչափի մեջ (այն ժամանակ, երբ Քլոսը ստեղծում էր իր կտավները, ֆոտոռեալիզմ տերմինը դեռ չկար): 

Ֆրենկ  Frank ( 1969)

Չաք Քլոսը մի շարք առողջական խնդիրներ ուներ, որոնք նշանակալիորեն ազդել են տաղանդավոր նկարչի արվեստի ձևավորման և զարգացման վրա: Նա  հավատացած էր, որ իր ստեղծագործությունների շարժիչ ուժն ինչ-որ տեղ եղել է սովորելու հետ կապված դժվարությունները՝ պայմանավորված դիսլեքսիայով և պրոսոպանոսիայով (դեմքերը մտապահելու անկարողությամբ): Չաք Քլոսը կարծում էր, որ դեմքերը մտապահելու մղումն է, որ իրեն դրդել է դիմանկարներ ստեղծել:  

Այս դժվարությունները նաև օգնում են բացատրել նրա կողմից մեթոդների ընտրությունը: Նա պատկերը բաժանում էր քառակուսիների, որպեսզի կարողանար ուշադրությունը բևեռել ամբողջը կազմող բազմաթիվ միավորներից միայն մեկի վրա: Դա էականորեն հեշտացնում էր նրա աշխատանքը. այլևս կարիք չկա մտածել ամբողջ դեմքը նկարելու մասին, եթե կարող ես դա անել հատված առ հատված և քայլ առ քայլ ընթանալ դեպի ամբողջական պատկերի ձևավորումը:

Քլոսը վերցնում էր պոլարոիդ լուսանկարներ, դրանք բաժանում քառակուսիների՝ ձևավորելով փոքր հատվածներ, որոնց մասշտաբը նա մտովի մեծացնում էր ու պատկերում մեծ կտավի վրա: Գործընթացը նա համեմատում էր շյուղերով գործելու հետ, երբ շարքերով, քայլ առ քայլ առաջ ես գնում: Մաս-մաս նկարելով՝ նա ի վերջո ստանում էր դեմքի ֆոտոռեալիստական պատկեր: «Նմանությունն ինքնաբերաբար է ստացվում… ինձ համար առեղծվածայինն այն փաստն է, որ այդ քառակուսիներն ի վերջո դառնում են իրականությունն արտացոլող պատկեր», - ասել է Քլոսը:

Մեծ ինքնանկարը  մասսիվ, մոտ  3 մետրանոց նկար է, որ գերազանցում է նկարչի դեմքի բնական չափերը հիսուն անգամ: Չաք Քլոսի վաղ շրջանի բնութագրական գործերից է: Հետաքրքրական է նաև, որ ապշեցուցիչ մանրամասներով այս կտավը նկարելու համար նկարիչն օգտագործել է ընդամենը կես թեյի գդալ սև ներկ՝ նոսրացնելով այն մինչև “պղտոր ջրի” մակարդակի:

....

1988թ. դեկտեմբերի 7-ն էր,երբ Քլոսը կրծքավանդակում տարօրինակ ցավ զգաց: Նյու Յորք քաղաքի  ժամանակակից նկարիչների մեծարման հանդիսություն էր, և նա ուր որ է պետք է բեմ բարձրանար մրցանակ հանձնելու համար: Բեմում նա ավարտեց իր ելույթը և հազիվ կարողացավ հասնել փողոցի մյուս կողմում գտնվող Բետ Իսրայել Բժշկական կենտրոն, որտեղ վրա հասած ցնցումային նոպայից հետո նա պարանոցից ներքև ամբողջովին պարալիզվեց:  Ողնուղեղի կաթված, ողնուղեղային ինսուլտ. այսպիսին էր նրա ախտորոշումը: Մանուկ հասակում նա նյարդա-մկանային որոշ խնդիրներ էլ էր ունեցել: Այդ օրն իր հետ կատարվածը Չաք Քլոսն անվանում է  «Պատահար»: Ամիսներ շարունակ նկարիչը վերականգնողական բուժում էր անցնում՝ ջանալով ֆիզիկական թերապիայի միջոցով ամրացնել մկանները: Շուտով նա կարողացավ թեթևակի շարժել ձեռքերը և քայլեր անել, թեպետ միայն մի քանի քայլ: Այս ժամանակվանից ի վեր նա անվասայլակով է տեղաշարժվում:  Ջին Քեննեդի Սմիթի և Ջորջ Փլիմփթոնի հեղինակած «Խիզախումի քրոնիկոններ. Խիստ յուրահատուկ նկարիչներ» գրքում, որը հրատարակվել է Ռենդոմ Հաուսի կողմից, ներկայացված է Քլոսի խոստովանությունն այն մասին, թե հաշմանդամությունն ինչպես է անդրադարձել իր կյանքի ու գործունեության վրա:

 Ի հեճուկս այս ամենի Քլոսը շարունակում էր նկարել՝ վրձինը ժապավենով դաստակին կապած վիճակում: Նա ստեղծում էր մեծ դիմանկարներ իր օգնականի պատրաստած քառակուսիների ֆոնի վրա: Հեռվից նայելիս՝ այս քառակուսիները մեծացված կետայնությամբ ամբողջական ֆոտոռեալիստական պատկերի տպավորություն են թողնում: Թեպետ պարալիզացված լինելու պատճառով Քլոսը այլևս չի կարողանում պատկերը շատ մանրակրկիտ նկարել, բայց ողնաշարը վնասելուց առաջ էլ նա արհեստականորեն սկսել էր սահմանափակել իր հիպերռեալիստական ձգտումները՝ մասնավորապես օգտագործելով այնպիսի նյութեր ու նկարչական տեխնիկա, որոնցով նկարին ֆոտոռեալիստական դիմագիծ հաղորդելը հեշտ չէր տրվում: Անհավատալիորեն ռեալիստական ու հետաքրքիր պատկերներ նա կարողանում էր ստանալ այնպիսի միջոցներով, ինչպիսիք են՝ թղթի անկանոն պատառիկները կամ թանաքոտ մատնահետքերը:  

Իր ստեղծագործություններով նա ցույց է տվել, որ ցանկալի արդյունքը կարելի է ստանալ անգամ ամենադժվար կառավարելի նյութերի միջոցով:  

«Լուկասը» (1986-87թթ.), յուղաներկ ու գրաֆիտ կտավի վրա, Նյու-Յորքի Մետրոպոլիտան արվեստի թանգարան, Նյու-Յորք:

Ստեղծագործությունների «ոչ վաղ շրջանի առավել գունեղ ոճով» արված այս նկարում մոտիկից նայելիս «պատկերի տարրերը երևում են որպես առանձին աբստրակտ նիշեր», մինչդեռ ամբողջական պատկերը հեռավորության վրա ֆոտոռեալիստական նկարի պատրանք է ստեղծում: «Կետանիշային» պատկերի տակից կարելի է նշմարել մատիտով արված վանդակներն ու կապույտ գույնի բարակ նրբաշերտը: Նկարում պատկերված է Քլոսի ընկեր նկարիչ Լուկաս Սամարսը: