Վճարման համակարգը առողջապահության ամենաթերի օղակն է

Պետությունը վերջին շրջանում որոշ քայլեր է արել բժշկական ծառայությունների հասանելիության և մատչելիության ապահովման ուղղությամբ: Հիշենք սիրտ-անոթային ստենտավորումն անվճար դարձնելու մասին վերջին որոշումը: Եթե այդ մատչելիությունը չազդի վիրահատությունների որակյալ իրականացմանվ վրա, նպաստի ոլորտի զարգացմանը, ապա կարելի է ասել, որ մեր երկիրը բռնել է բժշկագիտության զարգացման, առողջապահության համակարգի կայացման և բնակչության առողջության իրավունքի պահպանման ուղին:

Բայց արդյո՞ք այդպես է իրականում: Այսպես՝ ինչպե՞ս է գնահատվում պետության ներգրավվածությունը առողջապահական հարցերում, համակարգային ի՞նչ փոփոխություններ են անհրաժեշտ ոլորտում և վերջապես ի՞նչ դեր ու կշիռ ունի բժիշկն այսօրվա հասարակությունում: Հարցերի պատասխանները «Հերացի» թիվ 1 հիվանդանոցային համալիրի ընդհանուր և էնդովասկուլյար նյարդավիրաբուժության կլինիկայի ղեկավար Ռուբեն Ֆանարջյանի հետ հարցազրույցում:

- Ըստ Ձեզ` Հայաստանում ապահովվա՞ծ են բավարար պայմաններ որակյալ բժշկության համար: Ի՞նչ է դրա համար անհրաժեշտ, և որքանո՞վ է դա իրատեսական մեր երկրի համար:

- Վերջին 25-30 տարիների ընթացքում հայկական բժշկագիտությունը մեծ զարգացում է ապրել: Իհարկե դա պայմանավորված էր նաև նրանով, որ փլուզվեց ԽՄ-ը, ստեղծվեցին արտասահման մեկնելու և ոլորտի տեխնոլոգիական նվաճումներին ծանոթանալու նոր հնարավորություններ: Իհարկե ունենք խնդիրներ, և հնարավոր էլ չէ չունենալ: Բայց խնդիրները հիմնականում վերաբերում են բժշկության տեխնիկական զինվածությանը: Ժամանակակից սարքավորումներն ու գործիքները թանկ են, և հիվանդնաոցները հնարավոր չէ լիարժեք վերազինել նորագույն տեխնոլոգիաներով. Սա իհարկե պայմանավորված է մեր տնտեսության զարգացման ցածր տեմպերով: Բայց անգամ այս պայմաններում ամեն տարի, ինչ որ նոր գործիք ու սարքավորում է մտնում մեր բժշկական ասպարեզ: Իհարկե նորագույն տեխնոլոգիաների առկայությունը ոլորտի զարգացման համար մեծ նշանակություն ունի, բայց իմ կարծիքով ամենաթանկը մասնագետն է, և մեզ հաջողվել է վերջին 10 տարիների ընթացքում պատրաստել բարձրակարգ մասնագետներ, ովքեր վերապատրաստումներ են անցել ԱՄՆ-ում և եվրոպական երկրներում: Միջազգային կապերը և համագործակցությունները թե՛ մեր Սփյուռքի հայության, թե՛ արտասահմանյան բժշկական կենտրոնների հետ ընդհանրապես մեծ դեր ունեն բժշկագիտության զարգացման բնագավառում: Մեր կենտրոնն էլ իր տեխնիկական վերազինումով նման համագործակցության արդյունք է:

- Իսկ ո՞ր ուղղությամբ աշխատանք կա անելու:

-Բուժօգնությունը ընդհանրապես վճարովի համակարգ է: Հարցը նրանում է, թե ով է վճարում: Օրինակ` արտասահմանում վճարում են ապահովագրական ընկերությունները, մեկ այլ երկրում` պետությունը, մյուս դեպքում` քաղաքացին: Մեր երկրում երեք համակարգն էլ գործում է, բայց ցավոք սրտի, ապահովագրության և պետության բաղադրիչը չի հասել այն մակարդակին, որ լուծի բոլոր այն խնդիրները, որոնք առաջ են գալիս մեր կյանքում, և հիմնականում ֆինանսական ծանրությունը իր վրա է վերցնում հիվանդ մարդը: Իհարկե ամեն տարի մեկ քայլ առաջ ենք անում նաև այդ ուղղությամբ. ավելանում է պետպատվերի շրջանակներում բուժվող հիվանդների քանակը, մեծանում է այն հիվանդությունների ցանկը, որոնք որոշ չափով օգտվում են պետական աջակցությունից, ավելանում են ապահովագրված հիվանդները, հատկապես սոց.փաթեթի պետական ներդրման շնորհիվ: Այս ամենը անչափ կարևոր է, որովհետև կան բուժծառայություններ, որոնք բավական թանկ են, և միջին քաղաքացու համար անմատչելի, օրինակ` վերցնենք հենց նյարդավիրաբուժությունը: Թանկությունը պայմանավորված է ներանոթային վիրահատությունների ժամանակ կիրառվող գործիքների, բժշկական պարագաների ու նյութերի թանկությունով:

- Դուք` որպես մասնագետ, Ձեզ պաշտպանվա՞ծ եք զգում: Ե՞րբ և ինչու՞ է բժիշկն անպաշտպան:

- Շատ լավ հարց եք բարձրացնում. մենք` բժիշկներս, շատ լավ գիտենք մեր պարտավորությունները, բայց որո՞նք են մեր իրավունքները: Իրոք շատ հարցերում բժիշկը պաշտպանված չէ: Իհարկե այս հարցում առաջին հերթին կարող է մեծ դեր ունենալ բժշկական ասոցիացիաների ստեղծումը: Ասոցիացիաների շրջանակում կքննարկվեն բժշկի մասնագիտական պարտավորությունների ու իրավունքների սահմանները, և ասոցիացիաները իրավասու լինեն նաև վերջնական եզրակացություն տալ, որը հաշվի կառնեն համապատասխան ատյանները: Երկրորդ հերթին` միգուցե օրենսդրական փոփոխություններ կատարվեն: Ընդհանրապես մենք պաշտպանված չենք նաև տարբեր հերյուրանքներից ու զրպարտություններից, որոնք աղավաղում են բժշկի նկարագիրը: Ցավոք, բժիշկներին դատապարտող հոդվածները վերջին շրջանում հաճախ են սպրդում մամուլ: Միգուցե առաջարկենք այդ հոդվածագրին մեկ օր բժշկի կողքին անցկացնել վիրաբուժական կամ վերակենդանացման բաժանմունքում, հետևել ընդհնարապես բուժաշխատողի աշխատանքային առօրյային, հետո գնահատական տալ նրանց աշխատանքին: Կարծում եմ` դա կօգնի ավելի օբյեկտիվ գնահատել մեր աշխատանքը և զերծ մնալ ամեն տեսակ պիտակավորումներից ու մեղադրանքներից: Չնայած այն հսկայական առաջընթացին, որ ապրել է հայկական բժշկությունը այս տարիների ընթացքում, չնայած այն բարձր ցուցանիշներին, որ ունի մեր բժշկագիտությունը միջազգային գիտական ասպարեզում, հարգանքը մեր հասարակության մեջ նվազել է: Նվազել է, որովհետև բժիշկը փոխանակ զուտ բժշկական, գիտական ու կրթական հարցերով զբաղվելու, ստիպված է նաև ֆինանսական, տնտեսական խնդիրներ քննարկել:

-​ Միգուցե վարձատրությո՞ւնն է քիչ:

- Հարցը վարձատրությունը չէ, պարզապես բժշկի պարտավորությունների մեջ երբեմն մտցնում են նաև այդ բաղադրիչը, այնինչ դրա համար պետք է ստեղծել մենեջերների ինստիտուտ, որն էլ կզբաղվի ֆինանսական հարցով:

-​ Դուք կգերադասեի՞ք աշխատել մասնավոր կլինիկայում:

- Ես կյանքից 25 տարին աշխատել եմ պետական հիվանդանոցում և Երևանի պետական բժշկական համալսարանի աշխատակից եմ եղել: Բայց կարծում եմ` էական նշանակություն չունի `մարդ որտեղ կաշխատի, շատ բան կախված է հենց մարդուց, աշխատանքային մթնոլորտից: Իհարկե ես շատ եմ սիրում իմ համալսարանը և չեմ պատկերացնում ինձ ուրիշ բուժհիմնարկում, որովհետև սիրում եմ ուսանողներին, երիտասարդությանը, նրանց գիտելիքներ փոխանցելու գործընթացը:

-​ Ինչպե՞ս եք վերաբերվում բժիշկներին, ովքեր լքում են հայրենիքը:

-Շատ վատ, սրտի շատ մեծ ցավ եմ զգում, չնայած ոչ հակափաստարկ չեմ գտնում մեկնող երիտասարդ բժիշկների հիմնավորումներին: Իմ հնարավորությունների սահմաններում փորձում եմ ստեղծել պայմաններ, որ երիտասարդ մասնագետները չգնան: Արտերկրում աշխատելու հնարավորությունը ժամանակին ունեցել եմ նաև ես Մոսկվայում, երբ ինձ առաջարկեցին մնալ: Բայց այն ժամնաակ հայրս ասաց, որ դա բացառվում է, ես պարտքեր ունեմ տալու Հայաստանում: Հիմա էլ, իմ համոզմամբ, մարդ պետք է ապրի ու աշխատի իր հայրենիքում: Ցավոք արտագաղթը, հատկապես բժշկական ասպարեզում շատ-շատ բարձր է: